نظر فيليسين شاله فيليسين شاله ( 1 ) كه از كسانی است كه متوجه اشكال شده ولی در اشكالدرمانده است ، اين مطلب را با چنين تعبيری بيان میكند : " عقل انسانحكم میكند كه طبيعت ، جريان متحد الشكلی را طی میكند ( 2 " . اين اصلیاست كه شما هم كه اينجا نشستهايد قبول داريد ، خود ماركسيستها هم قبولدارند . مثلا اگر به يك ماركسيست بگوييم كه شوروی در فلان شرائط قرارگرفت و نظامش از نظام سرمايهداری ( كه تازه سرمايهداری هم نبود ) بهنظام سوسياليستی تبديل شد . يك كشور ديگری هم در دنيا وجود دارد كهشرايطش كاملا مشابه شرايط شوروی است ، شرايط اقتصادی ، جغرافيايی ،انسانی و فرهنگی آن مو به مو مانند شوروی است و به اندازه يك سر سوزنهم فرق نمیكند ، حال از نظر شما اين كشور تبديل به كشور سوسياليستی خواهدشد ؟ میگويد : قطعا ، محال است كه طبيعت در وضعهای صد در صد مشابه ،جريان متحد الشكلی را طی نكند . اگر اينطور نباشد اساسا قانون علمی دردنيا معنا ندارد . معنای قوانين علمی اين است كه طبيعت ، جريان متحدالشكلی را طی میكند . در قوانين اجتماعی هم همينطور است . فيليسين شاله میگويد ما ، ده مورد ، بيست مورد ، هزار مورد را تجربهمیكنيم ، میبينيم كه در اين موارد [ فلان پديده ] به اين صورتپاورقی : 1 . Felicien Challaye . 2 تعبير اسلاميش چنين است . |