نظر كنيد ، برويد هر چه هست بشناسيد ، ای انسان خودت را بشناس ،
جهانت را بشناس ، خدايت را بشناس ، زمانت را بشناس ، جامعه و تاريخ‏
خودت را بشناس . حتی آيه " « يا ايها الذين آمنوا عليكم انفسكم » "
( 1 ) ای اهل ايمان بر شما باد خودتان " آنطور كه الان در ذهنم هست‏
مفسرينی از قبيل علامه طباطبايی مدظله ( 2 ) می‏گويند يعنی خودت را بشناس‏
.
در آيه معروف " ذر " نكته عجيبی در باب شناخت خود و خودشناسی هست‏
اگر چه به صورت رمز مانند بيان شده است . می‏گويد : " « اشهدهم علی‏
انفسهم »" ( 3 ) . مردم را شاهد بر نفسهای خود گرفت . شهادت يكوقت‏
ادای شهادت است كه اول انسان چيزی را ديده ، بعد می‏خواهد برای ديگران‏
نقل كند و شهادت بدهد ، و يكوقت يكی را می‏آورند برای اينكه اول ببيند و
بعد شهادت بدهد . آن را می‏گويند " ادای شهادت " و اين را می‏گويند "
تحمل شهادت " . قرآن می‏گويد خدا خود بشر را به خودش ارائه داد ( البته‏
اين آيه از آيات فطرت است ) ، خودش را شاهد بر خودش گرفت ، يعنی‏
گفت خودت را ببين ! « اشهدهم علی انفسهم »تا بشر خودش را ديد ، خدا
گفت : « ا لست بربكم ؟ »آيا من پروردگار شما نيستم ؟ گفتند : بله‏
نمی‏گويد خدا خودش را به بشر ارائه داد بعد گفت آيا من پروردگار شما
نيستم ، می‏گويد بشر را به بشر ارائه داد و بعد گفت آيا من پروردگار شما

پاورقی :
. 1 سوره مائده ، آيه . 105
. 2 [ خواننده محترم توجه دارد كه اين دروس مربوط به سال 1356 می‏باشد
، يعنی در زمان حيات مرحوم استاد علامه طباطبايی طاب ثراه ] .
. 3 سوره اعراف ، آيه . 172

32