« بينكم موده ورحمه »( 1 ) قرآن تمام عالم طبيعت را يكسره آيه و نشانه‏
برای شناخت ماوراء طبيعت می‏خواند . اين تعبير قرآن است . ما بايد
ببينيم آيا اين آيه بودن منحصر به شناخت ماوراء الطبيعه است ؟ منحصر به‏
شناخت خداست ؟ يا نه ، در خود طبيعت هم اين شناخت آيه‏ای ( شناخت بعد
پنجمی ذهن ) نمونه دارد . اگر در خود طبيعت نمونه نداشته باشد ممكن است‏
قبولش برای ذهن انسان كمی مشكل باشد ، ولی وقتی می‏بينيم در خود طبيعت‏
نمونه دارد - يعنی بسياری از شناختهای ما از خود طبيعت ، شناخت آيه‏ای‏
است ، شناختی است كه به بعد پنجم ذهن مربوط می‏شود ، شناختی است كه به‏
بعدی مربوط می‏شود كه با آن بعد شناختی ذهن است كه ما خدا را می‏شناسيم ،
با آن بعد شناختی ذهن است كه ما به وجود روح اعتقاد و ايمان كامل پيدا
می‏كنيم ، به عالم ماوراء الطبيعه اعتقاد پيدا می‏كنيم ، به غيب اعتقاد
پيدا می‏كنيم ، و به معنا و معنويت اعتقاد پيدا می‏كنيم - ديگر مسأله‏
اينكه طبيعت ، آيه و نشانه ماوراء الطبيعه است ، برای ما بسيار آسان‏
خواهد شد .
مطلبی كه جلسه اول عرض كردم كه ايدئولوژيها بر اساس جهان بينی‏ها ، و
جهان بينی‏ها بر اساس جهان شناسی‏ها است ، و جهان شناسی‏ها بر اساس‏
شناخت شناسی‏ها است ، اينجا نتيجه می‏دهد . ما تا شناخت شناس نباشيم‏
نمی‏توانيم جهان شناس باشيم و نمی توانيم جهان‏بينی داشته باشيم ، و هر
ايدئولوژی كه داشته باشيم بايد بر اساس جهان‏بينی ما باشد .

پاورقی :
. 1 سوره روم ، آيه . 21

142