يك نوع خاص از وجود در آنها نيست مانند مجردات علوی ، برخی ديگر اين‏
طور نيستند ، امكان بيش از يك نوع خاص از وجود در آنها هست و آنها
ماديات می‏باشند . موجودات مادی آنها هستند كه از يك ماده خاص به وجود
می‏آيند و زمينه به وجود آمدن موجودات ديگر می‏باشند ، مانند همه موجوداتی‏
كه محسوس و ملموس ما می‏باشند . ماده طبيعی ، نقش پذير صورتهای مختلف‏
است ، ماده طبيعی استعداد تكامل دارد ، ماده طبيعی از بعضی عوامل طبيعت‏
قوت و نيرو می‏گيرد و از بعضی ديگر نقصان پيدا می‏كند و يا راه فنا و زوال‏
می‏گيرد ، ماده طبيعی استعداد دارد كه با علل و عوامل مختلف مواجه می‏شود
و قهرا تحت تاثير هر كدام از آنها يك حالت و كيفيت و اثری پيدا كند
مخالف با حالت و كيفيت و اثری كه از آن ديگری می‏توانست پيدا كند .
يك تخم كه در زمين كاشته می‏شود اگر مصادف شود با آب و هوا و حرارت و
نور ، آفتی هم به او برخورد نكند ، از زمين می‏رويد و رشد می‏كند و به سر
حد كمال می‏رسد ، و اگر يكی از عوامل رشد و كمال كسر شود يا آفتی برسد ،
به آن حد نخواهد رسيد . برای يك ماده طبيعی هزارها " اگر " وجود دارد
: اگر چنين بشود ، چنان می‏شود و اگر چنان بشود ، چنين می‏شود ، يعنی اگر
مواجه با فلان سلسله از علل شود ، چنين می‏شود و اگر با فلان سلسله ديگر
مواجه گردد ، چنان می‏گردد .
در مجردات كه بيشتر از يك نحو نمی‏توانند وجود داشته باشند و تحت‏
تأثير علل مختلف قرار نمی‏گيرند ، قضا و قدر حتمی است ، غير قابل تبديل‏
است ، زيرا با بيش از يك سلسله از علل سر و كار ندارند و سرنوشت‏
معلول با علت است ، پس يك سرنوشت بيشتر ندارند ، و چون امكان جانشين‏
شدن سلسله‏ای از علل به جای

67