در تمام سيستمهای معارف بشری سابقه ندارد ، در ميان فرق اسلامی تنهادانشمندانی از شيعه اثنی عشريه هستند كه در اثر اهتداء و اقتباس ازكلمات ائمه اهل بيت ( عليهم السلام ) توانستهاند به اين حقيقت پیببرندو اين افتخار را به خود اختصاص دهند . ما در اينجا نمیتوانيم تفصيلا وارد اين مبحث عالی فلسفی بشويم و درستمطلب را آنچنانكه هست روشن كنيم . در اينجا همين قدر اشاره كرده ،میگوييم مسأله [ ( بداء " ريشه قرآنی دارد و از لطيفترين حقايق فلسفیاست . در ميان فلاسفه شيعه نيز جز بعضی كه در قرآن زياد تدبر میكردهاند واز آثار و كلمات پيشوايان شيعه مخصوصا كلمات امام اول اميرالمؤمنين علی( عليه السلام ) استفاده میكردهاند ، كسی ديگر به غور اين مطلب نرسيدهاست . البته در چنين مسألهای تنها به تصور عاميانه عوام الناس كه از پيشخود فرض احمقانهای به نام " بداء " میسازند و سپس به مصداق " خودمیكشی و خود تعزيه میخوانی " آن ساخته و پرداخته خيال خود را مورد ايرادو انتقاد قرار میدهند ، نبايد قناعت كرد . به هر حال ، در اين رساله مختصر نمیتوانيم وارد آن مبحث عالی بشويم .در اينجا كافی است مسأله دوگونگی قضا و قدر و قابليت تغيير سرنوشت راصرفا از جنبه عينی و عليت عمومی مورد بحث قرار دهيم و ببينيم آيا ازاين نظر برخی قضا و قدرها حتمی و تخلف ناپذير و بعضی ديگر غير حتمی وتغيير ناپذير است ؟ و اگر اينچنين است چگونه میتوان توضيح داد ؟موجودات جهان بر دو قسماند : برخی از آنها امكان بيشتر از |