« و ذكر فان الذكری تنفع المؤمنين »( 1 ) .
و در جای ديگر می‏فرمايد : « فذكر انما انت مذكر 0 لست عليهم بمصيطر 0
الا من تولی و كفر 0 فيعذبه الله العذاب الاكبر »( 2 ) كه راجع به‏
استثناء است و جداگانه بايد بحث بكنيم . ای پيامبر ! مردم را بيدار كن‏
، تذكر بده ، يادآوری كن .
در قرآن دو مطلب نزديك به يكديگر ذكر شده است ، يكی تفكر و ديگر
تذكر . تفكر يعنی كشف چيزی كه نمی‏دانيم ، قرآن دعوت به تفكر هم می‏كند .
و اما تذكر يعنی يادآوری . تذكر يعنی به ياد آوردن . خيلی مسائل در فطرت‏
انسان و حتی گاهی در تعليم انسان وجود دارد ولی انسان از آنها غافل است‏
، احتياج به تنبه و بيداری دارد ، احتياج به تذكر و يادآوری دارد . به‏
عبارت ديگر بشر دو حالت مختلف دارد . يكی حالت جهل و ديگر حالت‏
خواب . گاهی ما از اطراف خودمان بی خبريم به دليل اينكه نمی‏دانيم .
بيداريم ولی چون نمی‏دانيم بی خبريم . و گاهی از اطراف خود بی خبريم نه‏
به دليلی اينكه نمی‏دانيم ، می‏دانيم ولی فعلا خوابيم . آدم خواب ، عالم‏
است ولی حالتی بر او استيلا پيدا كرده است كه از دانسته‏های خود استفاده‏
نمی‏كند . اين در خواب ظاهری . بشر يك خواب ديگری هم دارد كه اسم آن را
می‏گذارند خواب غفلت يا غفلت . ای پيغمبر ! تو خيال نكن كه فقط با جاهل‏
روبرو هستی ، با غافل هم روبرو هستی . جاهل را

پاورقی :
. 1 سوره ذاريات ، آيه . 55
. 2 سوره غاشيه ، آيات 21 تا . 24

223