معنی ديگر " تكلف " كه ابن مسعود اينچنين گفته است و بسياری از
مفسرين ديگر هم اينچنين گفته‏اند " قول به غير علم " است . يعنی غير از
پيغمبر و امام هر كس ديگر را شما در دنيا پيدا كنيد و بخواهيد همه مسائل‏
را از او سؤال بكنيد قهرا نمی‏داند . گفت : " همه چيز را همگان دانند "
. چه كسی می‏تواند ادعا بكند كه هر چه می‏توانيد از مسائل دينی ( دايره‏اش‏
را محدود می‏كنم ) از من بپرسيد تا جواب همه را به شما بدهم ؟ بله ،
پيغمبر می‏تواند ادعا بكند ، علی می‏تواند بگويد : ²سلونی قبل ان تفقدونی »
( 1 ) . غير علی هر كه می‏خواهد باشد توقع از او بيجاست . پس من بايد حد
خودم را بشناسم . من فلان مسائل از مسائل دينی را ممكن است بدانم .
خوب آنچه را كه می‏دانم همان را به مردم ابلاغ بكنم. چيزی را كه نمی‏دانم‏
، از من می‏پرسند ، باز هم می‏خواهم به زور آن را بگويم ، خوب چيزی را كه‏
نمی‏دانی چگونه می‏توانی به ديگران بفهمانی ؟ ! ابن مسعود گفت :
قل ما تعلم ، و لا تقل ما لا تعلم .
آنچه را می‏دانی بگو و آنچه را كه نمی‏دانی نگو .
آنچه را كه نمی‏دانی ، اگر از تو بپرسند ، با كمال صراحت مردانه بگو
نمی‏دانم . بعد اين آيه را خواند :
« و ما اسئلكم عليه من اجر و ما انا من المتكلفين ».
ابن الجوزی يكی از وعاظ معروف است ، رفته بود بالای منبری كه سه پله‏
داشت . داشت برای مردم صحبت می‏كرد . زنی از

پاورقی :
. 1 سفينة البحار ، ج 1 ص . 586 [ بپرسيد از من قبل از آنكه مرا
نيابيد ] .

201