3 - مطلب اول : اصل عليت غائی بر سراسر هستی حكمفرما است ما از سه مطلبی كه در بيتهای گذشته آمده بود بر خلاف ترتيب كتابمنظومه ، مطلب دوم و سوم را كه يكی مربوط به رابطهء علت فاعلی و علتغائی و ديگری مربوط به حركت طبعی و قسری بود بيان كرديم ، باقی ماندهمطلب اول كه مربوط است به عمومی اصل عليت غائيه . يعنی اينكه هر جا كهعليت هست همانطور كه ناگزير علت فاعلی وجود دارد علت غائی نيز وجوددارد و اصل عليت غائيه بر سراسر كائنات و مخلوقات اعم از مجرد و مادیو اعم از ذی شعور و غير ذی شعور حكمفرما است . گفتيم كه عقيدهء حكماء الهی اين است كه هر فعلی برای غايت و هدفی بهوجود میآيد هر فاعلی كار خود را برای هدف و غايتی انجام میدهد .پاورقی : > آيا در مطلق حركات است يا در خصوص حركات انتقالی ، كه هميشه درملاء و محيط عائق دار صورت میگيرد ؟ اگر نظرشان به اين بوده است كهخاصيت قسر اين است كه و لو به عائق و مانع برنخورد دوام پيدا نكند ،آنچنانكه از استدلال حاجی سبزواری ( اذ مقتضی الحكمه والعنايه . . . ) برمیآيد البته ميان نظر قديم و جديد تضاد است . و اما اگر نظرشان در عدمدوام قسر به اين است كه چون همهء حركات ( مكانی و انتقالی ) خواه طبعیو خواه قسری در ملاء صورت میگيرد و حركت طبعی میتواند در صورتی كه نيرویمعاوق كمتر از نيروی طبيعت باشد ادامه پيدا كند ، ولی حركت قسری بهنسبت معاوقها از نيرويش كاسته میشود تا به حد صفر برسد ( و اما اگرفرض كنيم حركت مكانی در خلاء صورت گيرد و برای هميشه ادامه پيدا میكند، چنانكه شيخ گفته است " لولا مصادمه الهواء المخروق لوصل الحجر المرمیالی سطح الفلك " ، در اين صورت اختلاف نظر ميان علماء قديم و جديد ازميان بر میخيزد . ( برای تفصيل بيشتر به " خاتمه " اين فصل مراجعه شود) . ( ايضا رجوع شود به جلد سوم " اصول فلسفه و روش رئاليسم " ،مقالهء نهم . ) |
کلیه حقوق این سایت محفوظ می باشد.
طراحی و پیاده سازی: GoogleA4.com | میزبانی: DrHost.ir