می پذيرند ، و مجموعا يك واحد متصل و ممتد را به وجود می‏آورند ، دليل بر
اين است كه جسميت و جرميت و اتصال و امتداد جوهری ، پوششی است بر روی‏
يك جوهر ديگر و آن جوهر در حالی كه فصل يا وصل می‏پذيرد ، لباس خويش را
می‏كند و لباس ديگری می‏پوشد و اگر جسم مركب نبود يعنی اگر هر چه بود
همين صورت جسميه و امتداد واتصال جوهری بود هرگز فصل و وصلی در جهان‏
صورت نمی‏گرفت ، يعنی ممكن نبود جسم واحد متصلی تبديل به دو جسم متصل‏
شود و يا دو جسم متصل به صورت يك جسم در آيد . اين بود اجمال اين برهان‏
.
تفصيل اين برهان نيازمند به مقدماتی است و قبل از آنكه آن مقدمات را
ذكر كنيم بايد يك مطلب را متذكر شويم و آن اينكه اين برهان را مشائين‏
عليه اشراقيين اقامه كرده‏اند ، پس از آنكه دو طرف ، نظريه متكلمين و
نظريه ذيمقراطيسی را مردود شناخته و قبول كرده‏اند كه جسم طبيعی مانند آب‏
و هوا و آتش و خالك و غيره مجموعه ای از ذرات نيست بلكه يك واحد
پيوسته است ، و از طرف ديگر همين چيزها كه بالفرض پيوسته‏اند بالحس و
العيان فصل و وصل می‏پذيرند .
پس برهان فصل و وصل مبتنی بر قبول پيوستگی جسم طبيعی محسوس است و
اما بنابر نظريه متكلمين و يا نظريه ذيمقراطيس اين برهان ناتمام است‏
زيرا بنابر آن نظريه ها هنگامی كه فصل و وصلی واقع می‏شود مثلا يك ليتر
آب تبديل به دونيم ليتر می‏شود و يا دو نيم ليتر آب تبديل به يك ليتر
آب می‏گردد فصل و وصل واقعی صورت نگرفته است يعنی چنين نيست كه يك‏
واحد متصل تبديل به دو واحد متصل شده باشد و يا دو واحد متصل تبديل به‏
يك واحد شده باشد بلكه يك ليتر آب مجموعه‏ای از ملكولها است كه در
مجاورت هم قرار گرفته‏اند و هنگامی كه تبديل به دو نيم ليتر آب می‏شود از

197