با اواتحاد يا انضمام پيدا كرده است ، نه ماده سابقه كه در حال حاضر طبق‏
آنچه قبلا گفته شد ماده ناميده می‏شود ، و به علاوه ماده و صورت دو مرحله‏
از يك واقعيت نمی‏باشند ، بكله دو جزء از واقعيت می‏باشند ، پس رابطه‏
دو علت داخلی از نوع رابطه دو مرحله از يك واقعيت نيست ، بلكه از نوع‏
رابطه دو جزء تشكيل دهنده يك حقيقت است .

پاسخ اشكال و مناقشه :

جواب اين مناقشه اين است كه آنچه ماگفتيم طبق تعريفی بود كه حاجی‏
سبزواری و ديگران از ماده كرده‏اند و ماده را عبارت از حامل استعداد شی‏ء
دانسته اند ( 1 ) .
اگر ماده را به عنوان حامل استعداد تعريف كنيم ( خواه حامل استعداد
مركب ، و خواه حامل استعداد صورت ) چنين ماده‏ای همواره تقدم زمانی دارد
بر آن چيزی كه اين ماده ، ماده او به شمار می‏رود ، و با قياس به اين‏
تعريف ماده ، صوت عبارت است از مناط فعليت مركب ( يا مناط فعليت‏
ماده ) . بنابراين تعريف ، ماده يك شی‏ء و صورت آن هيچگاه در يك زمان‏
با هم جمع نمی‏شوند و بر فرض كه جسم را مركب از ماده و صورت بدانيم جسم‏
از صورت خودش و ماده خودش ( طبق اين تعريف ) تركيب نشده است ، بلكه‏
از صورت خودش و ماده‏ای كه ماده صورت بعدی است تركيب شده است ، و
اين ماده و صورتی كه تركيب كننده حقيقت جسم هستند و علت مادی و علت‏
صوری شمرده می‏شوند ، نسبت به يكديگر ماده و صورت ( طبق اين تعريف )
نيستند ، پس آنچه گفته می‏شود كه

پاورقی :
1 - حامل قوه لشی‏ء عنصره ،

29