²علی قوم " »يعنی اراده خدا و سنت قطعيه الهيه اينچنين نيست كه نعمتی‏
را كه قومی دارند از آنها بگيرد بدون اينكه خود آنها موجبات زوال آن‏
نعمت را فراهم آورده باشند ، يعنی بدون آنكه خود آن قوم در خودشان تغيير
ايجاد كرده باشند ، اخلاقشان فاسد شده باشد ، روحيه آنها از بين رفته باشد
، ايمانشان فاسد شده باشد . پس خدا در ميان مردم سنتهای خلاف ناپذير
دارد : « فلن تجد لسنة الله تبديلا و لن تجد لسنة الله تحويلا »( 1 ) .
اين آيات را هم كه ذكر كرده است پس از حوادث تاريخی ذكر كرده است .
پس اجمالا در اين مطلب كه در تاريخ بشر يك سلسله سنن و قوانين حتمی و
خلاف ناپذير حكومت می‏كند بحثی نيست .
يك آيه ديگر برای شما شاهد عرض بكنم و باور بفرمائيد كه اين مطلب‏
برای اولين بار در قرآن ذكر شده است . راجع به همين ، به بنی‏اسرائيل ،
در سوره بنی‏اسر ائيل اينطور می‏فرمايد : « و قضينا الی بنی‏اسرائيل فی‏
الكتاب لتفسدن فی الارض مرتين و لتعلن علوا كبيرا ». ما در كتاب (
تورات يا لوح محفوظ ، اغلب گفته‏اند تورات است ) حكم كرده‏ايم و
نوشته‏ايم كه شما در روی زمين دوبار فساد خواهيد كرد ، و فساد و استكبار
زيادی . بار اول كه فساد بكنيد ، به دنبال آن ما قومی را بر شما مسلط
خواهيم كرد بسيار نيرومند : « فاذا جاء وعد اوليهما بعثنا عليكم عبادا
لنا اولی باس شديد فجاسوا خلال الديار و كان وعدا مفعولا ». ملت قوی و
نيرومندی را ما بر شما مسلط خواهيم كرد كه در داخله زندگی شما نفوذ پيدا
كنند : « فجاسوا خلال الديار »در خلال خانه‏های شما اينها نفوذ كنند ، و
اين وعده‏ای كه ما داديم خلاف ناپذير است : « و كان وعدا مفعولا ». بعد
شما وضعتان عوض می‏شود ، توبه

پاورقی :
. 1 سوره فاطر ، آيه . 43

96