مگر پس از آنكه آنها خودشان در آنچه كه مربوط به شخصيت و اخلاق و عاداتخودشان است دگرگونی به وجود آورند ، فاسد گردند . كلمه « لم يك »افادهحتميت و ضرورت میكند ، يعنی خداوند هرگز چنين نبوده است كه بی جهتنعمتی را از قومی سلب كند ، لازمه خدائی خدا اينست كه اينچنين نباشد .هرگاه تعبيری به اين شكل در قرآن آمده است ، علما قطعيت و ابديت وعموميت را از آن استفاده میكنند ، مثل آن آيهای كه علماء علم اصول به آناستناد میكنند : « ما كنا معذبين حتی نبعث رسولا » ( 1 ) ما چنيننبودهايم كه قومی را عذاب كنيم قبل از اينكه پيغمبری در ميان آنهابفرستيم و اتمام حجت به طور كافی شده باشد ، يعنی ما هيچ ملتی و فردی راقبل از اينكه به او اتمام حجت شده باشد و حقيقت برای او بيان و روشنشده باشد معذب نخواهيم كرد . علمای اصول میگويند اين آيه تأييد میكندقاعده [ ( قبح عقاب بلابيان ) ] را . ببينيد ، اگر در اين آيه اينطورآمده بود كه : « ما عذبناهم قبل ان نبعث رسولا »، فقط حكايت میكرد كهما در گذشته قبل از اينكه پيغمبری را مبعوث بكنيم قومی را عذاب نكرديم. در آنوقت میگفتيم كه خدا از گذشته خبر داده است و نمیگويد كه درآينده اينچنين است ، نمیگويد ما هميشه اين جور هستيم . ولی وقتی كه بااين تعبير بيان میكند كه : « ما كنا معذبين حتی نبعث رسولا »هرگز چنيننبودهايم ، يعنی خلاف مقام الوهيت و ربوبيت است كه قومی را معذب بكندقبل از آنكه اتمام حجت كافی به آن قوم شده باشد . اين آيه هم كه میفرمايد : ²" ذلك بان الله لم يك مغيرا نعمة انعمها پاورقی : . 1 سوره اسراء ، آيه . 15 |