ركن اول خاتميت : انسان و اجتماع مجموع بحثهای ما راجع به خاتميت در چهار قسمت است و در واقع بحث ماچهار ركن و چهارپايه دارد . ركن اول و پايه اول آن انسان و اجتماع استاز اين نظر كه آيا انسان يك موجود ثابت و جامد و يكنواختی است ، ازنظر اخلاق ، از نظر طرز تربيت و هم از نظر اجتماعی و تشكيلات اجتماعی ؟آيا انسان طرز زندگيش در تمام زمانها بايد يك جور و يكنواخت باشدمانند زنبور عسل ؟ يا بر عكس ، انسان چه از نظر فردی و چه از نظراجتماعی يك موجود متحول و متكامل و متغيری است ؟ اگر انسان صددرصدموجود ثابتی باشد قوانين زندگی او هم بايد صددرصد قوانين ثابت و لايتغيری باشد ، و اگر انسان يك موجود صددرصد متغير و متحولی باشد عكس آنقضيه میشود ، هيچ قانون ثابتی نمیتواند داشته باشد ، هميشه بايد قوانينشتغيير بكند . يا آنكه فرض سومی هست كه حقيقت همان است و آن اينكهانسان دارای جنبههای ثابت و جنبههای متغيری است ، از يك نظر بايد ازيك اصول ثابتی پيروی بكند ، ولی در قسمتهايی هم بايد از اوضاع متغيریتبعيت نمايد . از اين جهت درست مانند بدن انسان است كه مجموعهای ازميلياردها سلول است ، قسمت اعظم آن سلولها دائما میميرند و نو میشوندولی قسمتی از سلولها كه سلسله اعصاب را تشكيل میدهند و فعاليتهای اصلیبدن با آنها است ثابت و جاويدند . قوانين زندگی بشر همينطور است .اصول زندگی انسان ، طرحهای اولی زندگی انسان كه زمينه را برای تكامل اوفراهم میكنند قوانين ثابت و لا يتغيری هستند ولی فروع زندگی انسان تغييرپذير است . |