بگيريم ) . و خواه آنكه ماده حاضره را نسبت به صورتی كه بالفعل متلبسبه آن صورت است در نظر بگيريم . ( مثل مادهای كه در جوجه است نسبت بهصورتی كه در خود جوجه است ) اما نسبت به ماده سابقه بسيار واضح است كههر صورت لاحق مكمل و متمم ماده سابقه است . و نسبت به ماده حاضره نيزبه عقيده قوم چنين است ، ولی اين مطلب به بحث طولانی نياز دارد كهمیبايد بنابر هر يك از دو نظريه اتحادی و انضمامی مورد مطالعه و بررسیقرار گيرد . 2 - رابطه علت غائی و علت فاعلی : پس از اينكه نحوه ارتباط علت مادی و علت صوری را بيان كرديم ، اكنونبه قسمت دوم از سئوال دوم يعنی چگونگی رابطه علت غائی و علت فاعلیمیرسيم . در مورد اينكه رابطه علت غائی و علت فاعلی چيست پاسخ ايناست كه علت غائی و علت فاعلی نيز مانند علت مادی و علت صوری نوعیوحدت دارند ، به اين معنی كه در برخی از موارد ، فاعل به منزله غايت وغايت به منزله صورت فاعل است پس علت غائی مكمل و متمم علت فاعلیاست و به همين دليل در شعری كه قبلا گذشت ( آنجا كه گفته شد : " وللوجود الفاعلی التمامی " علت غائی به نام علت تمامی خوانده شد .بلی معمولا حكماء چنين اظهار میدارند كه ماده همواره قائم و متكی بهصورتی است كه متناوبا و متبادلا و يا اتصالا همراه اوست و ادعا میكنند كهنسبت صورت به ماده نظير نسبت فاعل به فعل است ، و لهذا گاهی صورت رافاعل ماده میخوانند كه در عين اينكه فاعل است مقارن نيز هست ( 1 ) وگاهی صورت راپاورقی : 1 - در شرح منظومه نيز پس از تعريف علت صوری چنين میگويد :
|
