باشيم مثالی ذكر میكنيم : در تخم مرغ استعداد جوجه شدن هست ، يعنی تخم مرغ حامل استعداد جوجه وبه بيان ديگر ماده جوجه است ، و خصوصيت جوجهای نيز فعليت و صورت اينماده است . از طرف ديگر جوجه حامل استعداد مرغ شدن است يعنی ماده اواست و خود حالت مرغی فعليت جوجه است پس ما در اينجا سه مرحله داريم: حالت تخم مرغی ، حالت جوجهای ، حالت مرغی . از اين سه مرحله ، مرحله وسط ( يعنی مرحله جوجهای ) مرحله فعليت حالتاول و استعداد حال سوم است . و به عبارت ديگر حال اول جوجه بالقوه است، حال سوم مرغ بالفعل است ، و حالت دوم جوجه بالفعل و مرغ بالقوه است. عليهذا جواب سوال دوم اين است كه رابطه دو علت داخلی يعنی علت مادیو علت صوری از نوع رابطه دو مرحله از واقعيت است . اشكال و مناقشه : در اينجا مطلبی هست كه طبق آن میتوان در آنچه در پاسخ پرسش اول و دومگفته شد مناقشه كرد : حكماء مشاء جسم را مركب از دو حيثيت واقعی میدانند و نام آن دوحيثيت را ماده و صورت میگذارند . برهان عمدهای كه بر اثبات مدعای خوداقامه میكنند برهان قوه و فعل است . ولی حكماء اشراق منكر تركيب جسم ازماده وصورت میباشند و برهان قوه و فعل را ناتمام میدانند . توضيح اينكه آنچه مسلم است اين است كه هر جسم در عين اينكه بالفعلحقيقتی از حقايق است امكان اينكه شیء ديگر بشود در او هست ، مثل تخممرغ كه در عين اينكه بالفعل تخم مرغ است بالقوه جوجه است . راجع به ايندو |
