در مقابل اجتماع مسؤول میسازد و افراد را ذی حق میكند و استيفای حقوق رايك وظيفه لازم شرعی معرفی میكند . اميرالمؤمنين پيشوای سياسی و اجتماعی و امام معصوم و برگزيده حضرت حقدر گيرودار صفين با مردم سخن گفت و فرمود : « اما بعد ، فقط جعل الله سبحانه لی عليكم حقا بولاية امركم ، و لكم علیمن الحق مثل الذی لی عليكم . . . لا يجری لاحد الا جری عليه ، و لا يجری عليهالا جری له ، و لو كان لاحد ان يجری له و لا يجری عليه لكان ذلك خالصا للهسبحانه دون خلقه ، لقدرته علی عباده و لعدله فی كل ما جرت عليه صروفقضائه » ( 1 ) . حق تعالی با حكومت من بر شما برای من حقی بر شما قرار داده است و شمارا همان اندازه حق بر عهده من است كه مرا برعهده شماست . حق همواره دوطرفی است ، كسی را بر ديگری حقی نيست مگر اينكه آن ديگری را هم بر اوحقی است . و اگر كسی باشد كه بر ديگران حق دارد و ديگران بر او حقیندارند ، او تنها خداست و آفريدگانش را چنين مزيتی نيست ، زيرا او بربندگانش توانايی و قدرت دارد و قضای گوناگون او جز بر عدالت جاری نمیگردد . يعنی حق ، متبادل است ، هر كس از آن بهرهمند شد مسؤوليتی در مقابلخواهد داشت . از نظر اسلام ، مفاهيم دينی هميشه مساوی آزادی بوده پاورقی : . 1 نهج البلاغه ، خطبه . 207 |