عالی و بلند درباره هوشمندی سازنده چنين ماشين پيچيده و سودمند و زيبايیپيدا خواهيم كرد ، اما وقتی دانستيم كه آن مكانيكدان كودنی است كه بهديگران تأسی كرده و از صنعتی تقليد نموده كه طی ادوار و اعصار متوالی پساز بسی آزمايشها و اشتباهات و تصحيحات و سنجشها و گفتگوها تدريجا اصلاحشده و پيشرفت كرده است ، آيا باز نسبت به او همان احساس را خواهيمداشت ؟ پيش از اينكه نظام موجود رقم زده شود ، ممكن است عوالم بسياردر سراسر ازل سر هم بندی شده باشد و پيشرفت و بهبود ، آهسته اما مداومدر طی ادوار و اعصار نامتناهی ، صنعت ساخت جهان را پيش برده باشد . درچنين مسائلی چه كسی میتواند تعيين كند كه حقيقت چيست و حتی كه میتواندحدس بزند كه در ميان بسی فرضها كه ممكن است پيشنهاد يا تصور شود ، فرضیكه بيشتر احتمال وقوع دارد كدام است ؟ ما هيچ معلوماتی برای اظهار نظر درباره تكوين بين جهان ( نظر دربارهمبادی جهان ) نداريم . تجربه ما كه خود ، هم از جهت قلمرو و هم از حيثدوام و استمرار ، اين قدر ناقص و محدود است نمی تواند هيچ فرضيهایدرباره كل اشياء به ما تلقين كند . اما اگر ما ناگزير و لزوما بايدفرضيهای برگزينيم ، بر حسب چه قاعدهای بايستی انتخاب خود را معين كنيم؟ آيا قاعده ديگری غير از بيشتر بودن شباهت ميان اشياء مورد مقايسه وجوددارد ؟ و آيا يك گياه يا يك حيوان كه با رويش و زايش به وجود میآيد ،بيش از يك ماشين مصنوعی كه از عقل و تدبير ناشی میشود ، شباهت قوی تریبه عالم ندارد ؟ استدلال تمثيلی كه در آن برهان به كار رفته است ، به فرض اينكه وجودناظمی را ثابت كند ، به هيچ وجه مشعر بر صفات |
