قرار میدهد . با توجه به اين حالات ، رويه مزبور را رويهمرفته بيش از حدساده لوحانه میيابيم " ( 1 ) . به نظر میرسد اين جملهها درباره خود آقای راسل بيش از همه صادق است .آنچه ما درباره آقای راسل در زمينه مسأله خدا میبينيم اين نيست كه منطقو استدلال ، ايشان را به بی خدايی كشانده است ، تنها نوعی بی ميلی بلكهتعصب منفی در ايشان احساس میكنيم . اما اينكه منشأ بی ميلی چيست ،نيازمند به روانكاوی مفصلی از مشار اليه است . در اين روانكاوی ، ازالهيات و معلومات ماوراء الطبيعی كه در آغاز كودكی از مادر بزرگ خودآموخته و مكرر در كلمات خود از آنها ياد میكند ، نبايد غافل ماند . برهان نظم ساده ترين و عمومی ترين برهانی كه بر وجود خداوند اقامه میشود ، برهاننظم است . قرآن كريم موجودات جهان را به عنوان " آيات " يعنی علائم ونشانههايی از خداوند ياد میكند . معمولا چنين گفته میشود كه نظم و سازماناشياء دليل بر اين است كه نيروی نظم دهندهای در كار است . گفته میشوداين برهان برخلاف ساير براهين از قبيل برهان محرك اول و برهان وجوب وامكان و برهان حدوث و قدم و برهان صديقين كه ماهيت فلسفی و كلامی وعقلانی محض دارند يك برهان طبيعی و تجربی است و ماهيت تجربی دارد ،نظير ساير براهين و استدلالاتی كه محصول تجربه بشرپاورقی : . 1 همان كتاب ، ص 87 و . 88 |