گاهی گفته شده است : " ملاحظة المعقول لتحصيل المجهول " .و گاهی گفته شده است :
| " الفكر حركة الی المبادی |
| و من المبادی الی المراد " |
ذهن آنگاه كه فكر میكند و میخواهد از تركيب و مزدوج كردن معلوماتخويش مجهولی را تبديل به معلوم كند ، بايد به آن معلومات شكل و نظم وصورت خاص بدهد . يعنی معلومات قبلی ذهن تنها در صورتی مولد و منتجمیشوند كه شكل و صورت خاصی به آنها داده شود . منطق ، قواعد و قوانيناين نظم و شكل را بيان میكند . يعنی منطق به ما توضيح میدهد كه معلومات ذهنی قبلی تنها در صورتیزاينده خواهند بود كه بر اساس مقررات منطقی شكل و صورت گرفته باشند .اساسا عمل فكر كردن ، چيزی جز نظم دادن به معلومات و پايه قرار دادنآنها برای كشف يك امر جديد نيست . پس وقتی كه میگوييم منطق قانونصحيح فكر كردن است ، و از طرف ديگر میگوييم فكر عبارت است از حركت وسير ذهن از مقدمات به نتايج ، معنيش اين میشود كه " منطق كارش ايناست كه قوانين درست حركت كردن ذهن را نشان میدهد " . درست حركتكردن ذهن چيزی جز درست ترتيب دادن و درست شكل و صورت دادن بهمعلومات نيست . پس كار منطق اين است كه حركت ذهن را در حين تفكر تحت كنترل خودقرار میدهد .
