عقلی ندارد . اين روش پای استدلاليان را چوبين می‏داند . به حسب اين روش‏
، هدف تنها كشف حقيقت نيست ، بلكه رسيدن به حقيقت است .
روش عرفانی پيروان زيادی دارد و عرفای نامداری در جهان اسلام ظهور
كرده‏اند . از آن جمله بايزيد بسطامی ، حلاج ، شبلی ، جنيد بغددای ذوالنون‏
مصری ، ابو سعيد ابوالخير ، خواجه عبدالله انصاری ، ابوطالب مكی ، ابو
نصر سراج ، ابوالقاسم قشيری ، محيی الدين عربی اندلسی ، ابن فارض مصری ،
مولوی رومی را بايد نام برد . مظهر و نماينده كامل عرفان اسلامی كه عرفان‏
را به صورت يك علم مضبوط درآورد و پس از او هر كس آمده تحت تأثير
شديد او بوده است ، محيی الدين عربی است .
روش سلوكی عرفان با روش فلسفی اشراقی يك وجه اشتراك دارد و دو وجه‏
اختلاف . وجه اشتراك آن دو ، تكيه بر اصلاح و تهذيب و تصفيه نفس است .
اما دو وجه اختلاف ، يكی اين است كه عارف استدلال را به كلی طرد می‏كند
ولی فيلسوف اشراقی آنرا حفظ می‏نمايد و فكر و تصفيه را به كمك يكديگر
می‏گيرد . ديگر اين كه هدف فيلسوف اشراقی مانند هر فيلسوف ديگر كشف‏
حقيقت است اما هدف عارف وصول به حقيقت است .
4 - روش استدلالی كلامی : متكلمين مانند فلاسفه مشاء تكيه‏شان بر استدلالات‏
عقلی است ولی با دو تفاوت :
يكی اين كه اصول و مبادی عقل كه متكلمين بحثهای خود را از آنجا آغاز
می‏كنند با اصول و مبادی عقلی كه فلاسفه بحث

178