4 - قياسی كه هدف آن صرفا جامه زيبای خيالی پوشاندن ( به مطلوب )
باشد " شعر " ناميده می‏شود . تشبيهات ، استعارات ، مجازات همه از
اين قبيل است . شعر مستقيما با خيال سروكار دارد . و چون ميان تصورات و
احساسات رابطه است يعنی هر تصوری به دنبال خود احساس را بيدار می‏كند ،
شعر از اين راه احساسات را در اختيار می‏گيرد و احيانا انسان را به‏
كارهای شگفت وا می‏دارد يا از آنها باز می‏دارد .
اشعار رودكی درباره شاه سامانی و تأثير آنها در تشويق او برای رفتن به‏
بخارا كه معروف است بهترين مثال است :

ای بخارا شاد باش و شاد زی

شاه زی تو ميهمان آيد همی

شاه سرو است و بخارا بوستان

سرو سوی بوستان آيد همی

شاه ماه است و بخارا آسمان

ماه سوی آسمان آيد همی

5 - قياسی كه هدف آن اشتباهكاری است " مغالطه " يا " سفسطه "
ناميده می‏شود .
دانستن فن مغالطه نظير شناختن آفات و ميكروبهای مضره و سمومات است‏
كه از آن جهت لازم است تا انسان از آنها احتراز جويد ، و يا اگر كسی‏
خواست او را فريب داده و مسموم كند فريب نخورد ، و يا اگر كسی مسموم‏
شده باشد بتواند او را معالجه كند . دانستن و شناختن انواع مغالطه‏ها برای‏
اين است كه انسان شخصا احتراز جويد و آگاهی يابد تا ديگران او را از راه‏
( مغالطه ) نفريبند ، و يا گرفتاران مغالطه را نجات دهد .
منطقيين سيزده نوع مغالطه ذكر كرده‏اند . ما در اين جا نمی‏توانيم به‏
تفصيل همه آنها را ذكر كنيم ، منتها به بعضی از اقسام آن

137