كننده ، حيوان " حد ناقص است . اگر در تعريفش بگوييم : " موجودی‏
است راهرونده ، مستقيم القامه ، پهن ناخن " ، " رسم تام " است ، و
اگر بگوييم " موجودی است راهرونده " ، " رسم ناقص " است .
در ميان تعريفات ، تعريف كامل " حد تام " است ، ولی متأسفانه‏
فلاسفه اعتراف دارند كه به دست آوردن " حد تام " اشياء چون مستلزم‏
كشف ذاتيات اشياء است و به عبارت ديگر مستلزم نفوذ عقل در كنه اشياء
است ، كار آسانی نيست . آنچه به نام حد تام در تعريف انسان و غيره‏
می‏گوييم خالی از نوعی مسامحه نيست : ( 1 )
و چون فلسفه كه " تعريف به دست دادن " وظيفه آن است از انجام آن‏
اظهار عجز می‏كند ، طبعا قوانين منطق در مورد حد تام نيز ارزش خود را از
دست می‏دهد ، لهذا ما بحث خود را در باب حدود و تعريفات به همين جا
خاتمه می‏دهيم .

پاورقی :
( 1 ) رجوع شود به تعليقات صدرالمتألهين بر شرح " حكمة الاشراق "
قسمت منطق .

54