جواب اين چرا و اين تفاوت را فلسفه می‏دهد نه منطق .
پس علم صورتی از معلوم است در ذهن . لهذا در تعريف علم و ادراك‏
گفته شده :
العلم هو الصوره الحاصلة من الشی‏ء عند العقل . يعنی ادراك عبارت است‏
از صورتی كه از يك شی‏ء در ذهن پديد می‏آيد .
انقسام علم به تصور و تصديق از اين جهت است كه علم ما به اشياء ،
گاهی به اين شكل است كه ذهن ما حكم می‏كند به وجود يا عدم نسبتی ميان‏
اشياء ، يعنی علم ما به شكل قضاوت ميان دو چيز است و حالت قضائی دارد
، و گاهی به اين شكل نيست . اول مثل علم ما به اين كه هوا گرم است يا
هوا گرم نيست ، راستی خوب است ، دروغ خوب نيست . تصديق عبارت است‏
از قضاوت ذهن ميان دو شی‏ء . اين حالت قضائی ذهن را تصديق می‏نامند .
اما ذهن هميشه در ارتباط علمی خود با اشياء ، حالت قضائی به خود
نمی‏گيرد . گاهی آنها را از نظر می‏گذراند بدون آنكه حكمی درباره آنها بكند
. در صورتی هم كه حالت قضائی به خود می‏گيرد و ميان دو شی‏ء حكم می‏كند ،
حكم و قضاوت يك چيز است كه تصديق ناميده می‏شود و صورتهايی كه از محكوم‏
عليه و محكوم به يعنی دو چيزی كه ذهن ميان آنها حكم كرده است ( در ذهن‏
حاصل می‏شود ) چيز ديگر است . صورتهايی كه ذهن ميان آنها حكم می‏كند تصور
است .
پس وقتی كه در ذهن خود حكم می‏كنيم به اينكه هوا گرم است ، آن حكم‏
تصديق است ، و اما صورت ذهنی هوا و صورت

37