حجابی نباشد .
2 - سفر بالحق فی الحق . اين مرحله دوم است . پس از آنكه سالك ذات‏
حق را از نزديك شناخت به كمك خود او به سير در شؤون و كمالات و اسماء
و صفات او می‏پردازد .
3 - سير من الحق الی الخلق بالحق . در اين سير ، سالك به خلق و ميان‏
مردم بازگشت می‏كند ، اما بازگشتش به معنی جدا شدن و دور شدن از ذات حق‏
نيست ، ذات حق را با همه چيز و در همه چيز می‏بيند .
4 - سير فی الخلق بالحق . در اين سير سالك به ارشاد و هدايت مردم ،
به دستگيری مردم و رساندن آنها به حق می‏پردازد .
صدرالمتألهين ، مسائل فلسفه را به اعتبار اين كه فكر نوعی سلوك است‏
ولی ذهنی ، به چهار دسته تقسيم كرد :
1 - مسائلی كه پايه و مقدمه مبحث توحيدند و در حقيقت سير فكر ما است‏
از خلق به حق ( امور عامه فلسفه ) .
2 - مباحث توحيد و خداشناسی و صفات الهی ( سير بالحق فی الحق ) .
3 - مباحث افعال باری، عوالم كلی وجود (سير من الحق الی الخلق بالحق).
4 - مباحث نفس و معاد ( سير فی الخلق بالحق ) .
كتاب اسفار اربعه كه به معنی " سفرهای چهارگانه " است بر اساس‏
همين نظام و ترتيب است .
صدرالمتألهين كه سيستم خاص فلسفی خويش را " حكمت متعاليه " نام‏
نهاد ، فلسفه مشهور و متداول ، اعم از اشراقی و مشائی

183