به نشو و نمو و تحول و تكامل اين علوم آشنا خواهيد شد . اكنون میگوييم كه علوم " فريضه " كه بر مسلمانان تحصيل و تحقيق درآنها واجب است منحصر به علوم فوق نيست بلكه هر علمی كه برآوردننيازهای لازم جامعه اسلامی موقوف به دانستن آن علم و تخصص و اجتهاد در آنعلم باشد بر مسلمين تحصيل آن علم از باب به اصطلاح " مقدمه تهيوئی "واجب و لازم است . توضيح اين كه اسلام دينی جامع و همه جانبه است ، دينی است كه تنها بهيك سلسله پندها و اندرزهای اخلاقی و فردی و شخصی اكتفا نكرده است ، دينیاست جامعه ساز . آنچه كه يك جامعه بدان نيازمند است ، اسلام آن را بهعنوان يك واجب كفائی فرض كرده است . مثلا جامعه نيازمند به پزشك است، از اينرو عمل پزشكی واجب كفائی است ، يعنی واجب است به قدر كفايتپزشك وجود داشته باشد ، و اگر به قدر كفايت پزشك وجود نداشته باشد ،بر همه افراد واجب است كه وسيلهای فراهم سازند كه افرادی پزشك شوند واين مهم انجام گيرد . و چون پزشكی موقوف است به تحصيل علم پزشكی ، قهرا ( تحصيل ) علمپزشكی از واجبات كفائی است . همچنين فن معلمی ، فن سياست ، فن تجارت، انواع فنون و صنايع . و در مواردی كه حفظ جامعه اسلامی و كيان آن موقوفبه اين است كه علوم و صنايع را در عاليترين حد ممكن تحصيل كنند ، آنعلوم در همان سطح واجب میگردد . اين است كه همه علومی كه برای جامعهاسلامی لازم و ضروری است جزء علوم مفروضه اسلامی قرار |
