درس سيزدهم ارزش قياس ( 1 ) از جمله مسائلی كه لازم است ضمن كليات منطق بيان شود ، ارزش منطقاست ، و چون غالب ترديد و انكارها در مورد ارزش منطق ، درباره ارزشقياس بوده است ، ما آن را تحت عنوان ارزش قياس بحث میكنيم . و بههمين دليل اين بحث را كه مربوط به فايده منطق است و طبق معمول بايد دراول كار بدان توجه شود ما پس از بحث قياس قرار داديم .پاورقی : ( 1 ) قياس چيزی است كه در بسياری از علوم به كار میرود . علوم تجربینيز خالی از قياس نيستند ، بلكه بنابر تحقيق دقيق منطقيون نظير بوعلی وخواجه نصيرالدين طوسی و غيرهم ، در هر تجربهای يك قياس نهفته است . وما در پاورقيهای جلد دوم اصول فلسفه در اين باره بحث كردهايم . و ازاينرو اگر قياس فاقد ارزش و اعتبار باشد همه علوم و نه تنها علومی كهقياس را به صورت آشكار در استدلالات خود به كار میبرند بیاعتبار خواهندبود . البته آنچه در درجه اول بیاعتبار خواهد بود فلسفه است ، زيرافلسفه از هر علم و فن ديگر قياسیتر است . منطق نيز بیاعتبار خواهد بود ،از دو جهت : يكی اين كه منطق نيز در استدلالات خود از قياس استفادهمیكند ، ديگر اين كه بيشتر قواعد منطق به طور مستقيم و يا غير مستقيممربوط است به " چگونه بايدی قياس " و اگر قياس فاقد ارزش و اعتبارباشد اكثر قواعد منطق بلاموضوع است . |