هست اين است كه آيا میشود اين ايمان را و اين قانون را از غير طريقنبوت به وجود آورد يا نه ؟ بحثی كه عصر امروز مطرح است اين است كه [آيا ] میشود قانون را توأم با يك ايمان واقعی به آن ، از غير طريقانبياء به وجود آورد ، و لااقل در عصر حاضر به وجود آورد ؟ اگر در گذشتهبشر قادر نبوده است چنين قوانينی و چنين ايمان به قوانينی [ پديد آوردآيا در عصر حاضر قادر است ] ؟ همينطور كه احزاب و مسلكها در اثرتربيتها تاحدودی اين كار را میكنند كه هم قانون به وجود میآورند و همايمان به قانون و فداكاری در راه قانون ، كه اگر ما توانستيم بگوييم نه ،اين چيزی هم كه هست يك امر پايداری نيست ، اگر اين مطلب را همتوانستيم ثابت كنيم ، احتياج به نبوت را در همه عصرها ثابت كردهايم واگر نتوانستيم نه . راه ديگر در اثبات نبوت يك مطلب هست و من آن را قبول دارم - كه باز هم در كتاب راه طی شده، راه روی اين مبنا طی نشده - و آن اين است كه ممكن است كسی اساسادرباب نبوت از اين طريق وارد بشود ( كه راه را خيلی كوتاه و نزديككرده باشد ) بگويد ما در قبال يك امر واقعی قرار گرفتهايم ، فرضا هم مانتوانيم نياز عالم خلقت را به نبوت به دست آوريم و به اصطلاح نتوانيماز راه برهان لمی - يعنی از راه علت بر معلول - استدلال كنيم ، از راهمعلول بر علت استدلال میكنيم [ كه ] روشنتر است . ما گاهی در خارج بهيك اشيائی برخورد میكنيم كه شك نداريم كه اين يك امری است كه وجوددارد ، و اين امری كه وجود دارد وقتی تجزيه و تحليلش میكنيم میبينيم كهمنبع آن نمیتواند يك امر مادی و عادی باشد ، اين امری كه وجود دارددارای يك سلسله خصائص است كه به موجب اين خصائص بايد بگوييم منبعالهی دارد، منبع خدايی دارد يا به تعبيرهای ما منبع ماوراء الطبيعی دارد.مثالی عرض میكنم . يكی از مسائل مهم كه خيلی هم دربارهاش - مخصوصا درعصر امروز - كتاب نوشته و مینويسند مسأله غرائز حيوانات به ويژه غرائزحشرات است . اگر قديم فقط روی زنبور عسل مطالعاتی كرده بودند - كه آنهم حتما به اندازه مطالعات امروز نبوده است - اكنون روی بسياری ازحيوانات و حشرات مطالعه كردهاند و به يك غرائزی از آنها برخوردكردهاند كه هيچگونه نتوانستهاند منشأ اين |