شدن اين نياز اين است كه به وسيله افرادی از بشر اين دستورها ابلاغ بشود
، راه ديگری وجود ندارد ؟ اگر گفتيم اين نياز هست ، اين نياز از چه‏
قسمت است ؟ آيا زندگی اجتماعی بشر بدون آنكه يك دستور الهی در آن‏
حكمفرما باشد نظم و نظام نمی پذيرد ؟ يا نه ، از اين جهت بشر نيازی‏
ندارد ، از آن جهت [ نياز دارد ] كه زندگی بشر محدود به زندگی دنيا
نيست ، يك زندگی ماوراء دنيايی هم وجود دارد و آن زندگی ماوراء دنيا از
نظر اينكه بشر در آنجا سعادتمند باشد بستگی دارد به اينكه در اين دنيا
چگونه زندگی كند ، چه جور معتقدات و افكاری داشته باشد ، چه جور خلقياتی‏
داشته باشد و چه جور اعمالی داشته باشد كه اعمال صالح گفته می‏شود . چون‏
سعادت بشر در آن دنيا بستگی دارد به افكار و معتقدات و اخلاقيات و
اعمالش در اين دنيا ، پيغمبران دستورهايی از ناحيه خدا برای بشر
آورده‏اند كه فكر و عمل و اخلاق خودش را طوری تنظيم كند كه در آن دنيا
سعادتمند باشد . و يا هر دو ، يعنی هم زندگی اجتماعی بشر اگر بخواهد
سعادتمندانه باشد احتياج دارد كه آن دستورهای خدايی اجرا بشود و هم زندگی‏
اخروی بشر ، و ايندو به يكديگر پيوسته و وابسته‏اند نه اينكه ضد يكديگر
باشند كه آنچه زندگی اجتماعی را صالح می‏كند آن دنيا را خراب كند و
بالعكس ، نه ، در هر دو ، بشر چنين نيازی دارد . پس يك بحث درباب‏
نبوت مسأله نياز به انبياست .
بحث ديگر درباب نبوت اين است كه انبياء كه ما می‏گوييم دستورها را
از ناحيه خدا می‏گيرند اين را چگونه می‏گيرند ؟ كه اين نامش " وحی "
است ، بحث در مسأله وحی است ، يعنی انبياء اين تعبير را درباره خودشان‏
به كار برده و گفته‏اند از ناحيه خدا به ما وحی می‏شود . آنگاه درباب وحی‏
، نام فرشتگان را آورده اند ، جبرئيلی مخصوصا نامش برده شده است در خود
قرآن و در كتابهای ديگر آسمانی به عنوان واسطه وحی ، و به هر حال اين‏
گرفتن دستور ، تلقی كردن دستورهای خدا كه خودشان اسم " وحی " رويش‏
گذاشته‏اند چگونه و به چه شكل است ؟
مسأله ديگر كه باز يك مسأله اساسی درباب نبوت است [ اين است كه‏
انبياء ] ( 1 ) معجزه داشتند و معجزه‏هايی می‏آوردند . معجزه چيست ؟ خود
معجزه هم به اندازه مسأله وحی يك مسأله مرموزی است . آيا اصلا معجزه‏
وجود داشته است و می‏توا ند وجود داشته باشد ؟ آيا معجزه ضد علم است يا
ضد علم نيست ؟ علم و معجزه آيا با هم

پاورقی :
. 1 [ حدود يك دقيقه از مطالب استاد روی نوار ضبط نشده است ] .

14