است ، آنها را می‏بوسيده و برای آنها فوق العاده احترام قائل بوده است .
راجع به اينكه آيا اينها دو نوع مذهب بوده يا هر دو يك چيز است ، بحث‏
دارند ، بعضی می‏گويند يك چيز است و بعضی می‏گويند دو چيز است .
يكی ديگر از حرفهايی كه راجع به اقوام اوليه گفته‏اند مسأله توتم و توتم‏
پرستی است . معتقدند كه اقوام بدوی گذشته و بعضی از اقوام بدوی زمانهای‏
نزديك به زمان ما در واقع يك نوع حيوان را پرستش می‏كرده‏اند به اين‏
اعتقاد كه خود را با آن حيوان از نظر نژاد يكی می‏دانسته‏اند يا اساسا
خودشان را از نسل آن حيوان می‏دانسته‏اند . اين عقيده كه انسان از حيوان به‏
وجود آمده است ، كه صورت علمی‏اش در داروينيسم هست ، صورت غير
علمی‏اش در همان اقوام اوليه بوده است . مثلا يك قومی نسب خودش را به‏
گاو می‏رسانده ، كه معتقدند منشأ اولی گاوپرستی و اينكه گاو تقدس پيدا
كرده در هند اين بوده كه توتم اقوام هندی خيلی قديم گاو بوده منتها بعد
تطور پيدا كرده و آن افكار بعديش از بين رفته ولی تقدس گاو باقی مانده‏
است . يا مثلا بعضی فلان مرغ را توتم خودشان می‏دانسته‏اند .
راجع به توجيه اين مطلب كه چگونه می‏شود كه اين فكر در مردمی پيدا
می‏شود كه ما از نسل فلان حيوان هستيم و بعد هم به پرستش آن حيوان‏
می‏پردازند و برای آن حيوان يك قداستی و يك قدرت خارق العاده‏ای قائل‏
می‏شوند ، آن حيوان را محافظ قوم و محافظ قبيله می‏دانند و اين جور چيزها ،
می‏گويند دوركهيم معتقد بوده است كه اين همان تجلی روح اجتماعی
انسانهاست ، به اين معنا كه چون واقعا هر انسانی در خودش دو " من "
احساس می‏كرده ، يك " من " از

225