البته علوم ديگر مانند فلسفه ، منطق ، رياضيات ، طبق سابقه بيشتریدارند و كتابهايی از زمانهای دورتر در اين علوم در دست است ، ولی درهيچيك از آن علوم شايد نتوان اينچنين حيات متسلسل و متداومی كه بدونوقفه و لاينقطع رابطه استاد و شاگردی در آن محفوظ باشد نشان داد ، فرضا همدر علم ديگری وجود داشته باشد منحصر به جهان اسلام است ، يعنی تنها درجهان اسلام است كه علوم ، سابقه حياتی متسلسله و منظم هزار ساله و بيشتردارند كه وقفهای در اين حاصل نشده است . ماقبلا راجع به تسلسل و تداومعرفان هم بحث كردهايم . خوشبختانه يكی از مسائلی كه مورد توجه علمای مسلمين بوده است اين استكه طبقات متسلسل ارباب علوم را مشخص سازند . اين كار در درجه اولنسبت به علمای حديث انجام يافته است و در درجات بعدی برای علمای علومديگر . ما كتابهای زيادی به اين عنوان داريم ، مانند " طبقات الفقهاء" ابواسحاق شيرازی ، " طبقات الاطباء " ابن ابی اصيبعه ، " طبقاتالنحويين " و " طبقات الصوفيه " ابوعبد الرحمن سلمی .ولی با كمال تأسف تا آنجا كه اين بنده اطلاع دارد ، آنچه درباره طبقاتفقهاء نوشته شده از اهل تسنن ومربوط به آنها است ، درباره طبقات فقهاءشيعه تاكنون كتابی نوشته نشده است . لهذا برای كشف طبقات فقهاء شيعهاز لابلای كتب تراجم و يا كتب اجازات كه مربوط است به طبقات راويانحديث بايد استفاده كرد . ما در اينجا نمیخواهيم طبقات فقهاء شيعه را به تفصيل بيان كنيم بلكهمیخواهيم شخصيتهای برجسته و بنام فقهاء را كه آراءشان |