جنايت عمدی اين است كه آن جنايت از روی قصد صورت گرفته باشد مثل‏
اينكه كسی كس ديگر را به قصد كشتن می‏زند و او می‏ميرد ، اعم از آنكه با
آلت قتاله مثلا با شمشير يا تفنگ بزند يا آلت غير قتاله مثلا سنگ .
همين كه قصد جدی او كشتن طرف بوده است كافی است كه عمد شمرده شود .
شبه عمد اين است كه در فعل خود قاصد هست ولی آنچه واقع شده منظور
نبوده است . مثلا شخصی به قصد مجروح كردن كسی ، او را چاقو می‏زند و منجر
به قتل او می‏گردد ، يا مثلا طفلی را به قصد تأديب می‏زند و او می‏ميرد ، و
از آن جمله است كار پزشك كه به قصد معالجه دوا می‏دهد ولی دوايش مضر
واقع می‏شود و سبب قتل مريض می‏گردد .
اما خطاء محض اين است كه اصلا قصدی نداشته است ، مثل اينكه كسی تفنگ‏
خود را اصلاح می‏كند و تير خالی می‏شود و منجر به قتل می‏گردد ، و يا اينكه‏
راننده‏ای به طور عادی در جاده حركت می‏كند و منجر به كشتن فردی می‏گردد .
در مورد قتل عمد و شبه عمد وراث ميت حق قصاص دارند ، يعنی تحت نظر
حكومت اسلامی ، قاتل وسيله اولياء ميت اعدام می‏شود . ولی در خطا محض‏
قاتل اعدام نمی شود بلكه بايد به اولياء مقتول ديه بپردازد .
. 12 كتاب الديات . ديه نيز مانند قصاص در مورد جنايات است و
مانند قصاص حقی است برای مجنی عليه ( و يا ورثه او ) برجانی ، با اين‏
تفاوت كه قصاص نوعی معامله به مثل است ولی ديه

147