كوچكترين اثر اجتماعی بر آن ، حتی برای معاويه و عمروبن العاص ، مترتبنشد . سود كلی كه معاويه و عمرو از اين جريان بردند همان بود كه مبارزهرا متوقف كردند و در ميان ياران علی اختلاف انداختند و ضمنا فرصت كافیبرای تجديد قوا و فعاليتهای ديگر بر ايشان پيدا شد . از آن طرف همينكه بر خوارج روشن شد كه تمام مقدمات گذشته - قرآن برنيزه كردن و پيشنهاد حكميت - همه نيرنگ و خدعه بوده است ، فهميدنداشتباه كردهاند اما اشتباه خود را به اين صورت تقرير كردند كه اساسا بشرحق حكومت و حكميت ندارد ، حكومت حق خداست و داور كتاب خدا .آنها میخواستند اشتباه گذشته خود را جبران كنند ، اما از راهی رفتند كهدچار اشتباهی بسيار خطرناكتر شدند . اشتباه اول آنها صرفا يك اشتباه نظامی و سياسی بود . اشتباه هر اندازهبزرگ باشد مربوط است به زمان و مكان محدود و قابل جبران است ، امااشتباه دوم آنها يك اشتباه |