می‏نمايند ارزش فراوان قائل است و از جمله مسائلی كه در احيای فكر دينی‏
طرح می‏كند اين مسائل است . اقبال ، احيای فكر دينی را بدون احيای‏
معنويت اسلامی بی‏فايده می‏شمارد . مزيت ديگر او اين است كه تنها مرد
انديشه نبوده ، مرد عمل و مبارزه هم بوده است ، عملا با استعمار درگيری‏
داشته است. اقبال يكی از پايه گذاران و مؤسسان كشور اسلامی پاكستان است.
مزيت ديگر اقبال قدرت شاعری اوست ، قدرتی كه در خدمت اهداف اسلامی‏
او قرار گرفته است . اقبال از نوع شاعرانی است كه كواكبی آنها را ستود
، از قبيل كميت اسدی و حسان بن ثابت انصاری و دعبل بن علی خزاعی .
سرودهای انقلابی اقبال كه به زبان اردو بوده ، به عربی و فارسی ترجمه شده‏
و همچنان اثر حماسه آفرين و هيجان‏آور خود را حفظ كرده است .
اقبال با آنكه به طور رسمی مذهب تسنن دارد ، به اهل‏بيت پيغمبر علاقه و
ارادتی خاص دارد و به زبان فارسی اشعاری انقلابی و آموزنده در مدح آنها
سروده كه گمان نمی‏رود در ميان همه شاعران شيعی مذهب فارسی زبان بتوان‏
نظيری برايش پيدا كرد . به هر حال شعر برای اقبال هدف نبوده ، وسيله‏
بوده است ، وسيله بيداری و آگاهی امت مسلمان .
اقبال فلسفه‏ای دارد كه آن را " فلسفه خودی " می‏نامد . او معتقد است‏
كه شرق اسلامی هويت واقعی خود را كه هويت اسلامی است از دست داده و
بايد آن را بازيابد . اقبال معتقد است همان طور كه فرد احيانا دچار
تزلزل شخصيت و يا گم كردن شخصيت می‏شود ، از خود فاصله می‏گيرد و با خود
بيگانه می‏گردد ، غير خود را به جای خود می‏گيرد و به قول مولانا كه اقبال‏
سخت مريد و شيفته او و

99