مادی ماركس است ، يعنی بحث درباره ماترياليسم ماركس است . می‏گويد كه‏
فويرباخ برخلاف هگل يك نفر ماده‏گرا بود . اينجا از او تعبير می‏كند به [
(طبيعت‏گرا " در مقابل " ماده‏گرا " ، در صورتی كه اين كه در مقابل "
ماترياليست " " ناتوراليست " می‏گويند ، ايندو فرق چندانی ندارند و
خودش هم بعد تعبير را عوض می‏كند . اول می‏گويد كه فويرباخ طبيعت‏گرا بود
نه ماديگرا . بعد خوب توضيح می‏دهد كه مقصود اين است كه فويرباخ يك‏
ماديگرای جامد بود ولی ماركس يك ماديگرای تحول‏گرا . انگلس هم همين‏
مطلب را گفته است كه ماديگرايی فويرباخ يك ماديگرايی سطحی و بی‏روح و
جامد و مبتذل بود . حال آقای ماركس چه كرد كه اين ماديگرايی بی‏روح و
سطحی و مبتذل و جامد را متحول كرد و به صورت ماديگرايی متحول و ديناميك‏
و خودرو تغيير داد ، كارش همين بود كه آن را با انديشه منطقی هگل ، با
ديالكتيك هگل پيوند داد ، همين سخن معروفی كه همه می‏گويند - و استالين‏
هم در كتاب ماترياليسم ديالكتيك به اين حرف تصريح می‏كند - كه قبل از
ماركس ماترياليسم وجود داشت اما يك ماترياليسم بی‏روح و جامد و مبتذل ،
مقصودش اين است كه با يك منطق به قول اينها متافيزيكی ، با منطق ساكن‏
و جامد . و قبل از ماركس باز منطق ديالكتيك ، منطق ديناميك وجود داشت‏
كه منطق هگل بود ولی بر اساس فلسفه ايده‏آليستی به قول اينها . كاری كه‏
ماركس كرد اين بود كه از هگل منطق را گرفت ، به تعبير استالين پوسته‏
ايده‏آليستی‏اش را دور انداخت و از ماديگرايی‏ای كه قبل از او بود -
مخصوصا ماديگرايی فويرباخ - ماديگرايی‏اش را گرفت و آن پوسته منطقی‏
جامدش را دور انداخت . پس چيزی از اين گرفت و چيزی از آن ، و چيزی از
آن دور انداخت و چيزی از اين ، و در نتيجه يك مكتب جديد و يك نوزاد
جديد به وجود آمد به نام " ماترياليسم ديالكتيك " يعنی ماديگرايی‏
ديالكتيكی ، تحولی .
پس پيش‏افتادنش از فويرباخ به اين صورت بود كه آن ماترياليسم جامد
را تبديل به يك ماترياليسم تحول‏گرا كرد . البته در اينجا از دو جا مايه‏
گرفت . معمولا می‏گويند مايه اولی را از هگل گرفت(و درست هم همين است )
، اين تحول‏گرايی را از منطق هگل گرفت . ولی مقارن با اين كه افكار
ماركس داشت منتشر می‏شد افكار داروين در باب تكامل منتشر شد ، چون گويا
تبدل انواع داروين در 1858 منتشر می‏شود ، مقارن همان سالها مانيفست‏
اينها منتشر شد . [ انتشار آن ] دو سه سال بعد از مانيفست ولی چند سال‏
قبل از كتاب سرمايه بود . اين داروينيسم و اصل تكاملی كه

82