ممكن است مردم را به اشتباه بيندازد ، ولی آن كسی كه مدعی اين نوع‏
استدلال است او ثابت می‏كند كه انبياء مفيد بوده و مضر نبوده‏اند ، بايد
دليل بياورد و دلائل مخالفش هم كه عليه اينها تا حالا گفته شده و فلاسفه‏
گفته‏اند و انتقاد كرده‏اند آنها را بتواند جواب دهند . من می‏گويم طرز
استدلال اين طور باشد ، حالا شما مخالفيد ، استدلال را جور ديگری بكنيد ،
منتها جهات مثبتش را بايد جلسه ديگر به ما بگوييد چون تا حالا هر چه‏
منفی بوده در اين جهات بيان كرديد .
اما مسأله آن كتاب هم كه ما می‏گوييم ، تعصب خاصی روی آن كتاب نداريم‏
، به عنوان مثال بنده عرض كردم . اما اينكه گفتم خودشان باشند ، برای‏
اينكه آدم وقتی كه می‏خواهد يك مطلبی را رد كند اول بايد بيانش كند ،
اگر همه آقايان مطالعه كرده باشند ، حاضر الذهن باشند و خوب در مسأله‏
وارد باشند حالا شما يكی يكی رد بكنيد مسلم ديگر لازم نيست خودش بيايد
اينجا ، اما اگر هيچ كتاب را نخوانده باشند يا ده سال پيش يك مقدارش‏
را خوانده باشند ، بعد شما هم آن را تكرار نكنيد ، استدلالش را هم بيان‏
نكنيد ، موارد ردش را بيان كنيد ، من می‏گويم اين بحث ناقص است و الا
ای بسا كه شما ثابت كنيد كه او اشتباه كرده ، ما حرفی نداريم اما طريقه‏
بحث اين نيست كه دليل طرف را نگوييد ، بعد مخالفش را بگوييد ، مثل‏
كارهايی است كه الان دولتها می‏كنند بدون اينكه نظر فلان رهبر سياسی و فلان‏
كسی كه انتقادی كرده بگويند ، بعد می‏بينيم جوابش را نوشته‏اند ، اصلا آدم‏
نمی‏داند او چه گفته ، جوابش را می‏خواند ، بعضی از قسمتهايش را نقل‏
می‏كنند .
استاد : آنچه من عرض كردم خلاصه بود ، من در خلاصه چيزی فروگذار نكردم .
- اينجا واقعا يك بحث حر و آزاد است و می‏خواهيم جلسه‏ای باشد غير از
اين مجالس مذهبی كه همه جا هست و هی برای هم استدلال می‏كنند و هيچ‏
كدامشان به درد هيچ جا نمی‏خورد و يا كتابهايی كه می‏نويسند . اينهمه كتاب‏
در مملكت منتشر می‏شود ، اگر خلاصه‏شان را بگيريد ده درصدشان مفيد نيست .
ما می‏خواهيم بحث واقعا مفيد باشد يعنی هر چه طرف مطلب دارد بيايد بيان‏
كند و الا حالا پيشنهاد اين نيست كه حتما ايشان را دعوت كنيم . اما آنچه‏
راجع به توحيد و معاد و اينها اعتراض داريد ما حرفی نداريم ، به هر
كتابی می‏شود ايراد گرفت ، من خودم هم اتفاقا به آن ايراد دارم ، بحثی كه‏
آنجا راجع به روح كرده بنده اعتراض دارم ، بحثی كه راجع به قانون‏
احتمالات كرده بنده اعتراض دارم ولی اينها هيچ دليل نمی‏شود بر اينكه اگر
كسی بخواهد ردش را بگويد خودش را نگويد . خودش را بايد بگويد

59