کتابخانه الکترونيکي انهار

جمال و كمال همه از آن او بودن و هر چه غير او دارد از او دارد ، اين‏
گونه خدا را وصف كردن كه همان حد اعلای توصيفی است كه بشر از خدا
توانسته است بكند ، چطور انسان می‏تواند [ بپذيرد كه اينها از يك مرد
امی است ] ؟ ! تازه اين بيانی كه من كردم بسيار ضعيف است نسبت به‏
آنچه كه حتی خودم می‏توانم در جلسات متعددی بيان كنم تا چه رسد نسبت به‏
آنچه كه قرآن می‏خواهد بيان كند . من خودم به فكر خودم ابدا نمی توانم‏
باور كنم كه يك انسان ، هر اندازه نابغه باشد ، به فكر شخصی خودش‏
بتواند خدا را به اين عظمت توصيف كند . اين جز اينكه يك ريزشی از جای‏
ديگر و ارائه‏ای از افق ديگر بوده است كه به زبان مقدس او جاری می‏شده‏
است چيز ديگری نيست . شما اغلب اين تفاسير مفسرين را اگر وارد بشويد [
می‏بينيد ] به اين آيات كه می‏رسند گير می‏كنند ، واقعا نمی‏توانند بفهمند ،
بعد مجبور می‏شوند همه اينها را به گونه‏ای تأويل كنند چون ظرف ذهنشان‏
گنجايش ندارد ، آنهايی كه تنها می‏توانسته‏اند يك مفسر ساده باشند . حال‏
چطور يك عالم درس خوانده كه انواعی از درسها را خوانده هنوز عقل و
فكرش گنجايش درك چنين مطلبی را ندارد ولی يك مرد امی درس نخوانده‏
كتاب نديده مدرسه نرفته با هيچ عالم ننشسته كه قاعده‏اش اين بود كه اصلا
او بيايد خدا را به صورت يك موجود مجسمی مثل اهو را مزدا معرفی كند كه‏
سر خدا اين قدر است و پای خدا اين قدر ، يا به قول فلاماريون كشيشهای‏
مسيحی هشت قرن بعد از قرآن هنوز می‏گفتند فاصله چشم راست خدا تا چشم چپ‏
خدا شش هزار فرسخ راه راست ، وقتی خدا را بخواهد به عظمت توصيف كند
اين گونه توصيف می‏كند . اين نمايش فكر بشر است . آنوقت اين چگونه‏
ممكن است كه يك بشری از فكر خودش بتواند خدا را آن گونه توصيف كند كه‏
هر موحدی ، هر مقدار عميق باشد ، بالاتر از قرآن نتواند يك كلمه حرف‏
بزند و هر چه كه معرفت خداشناسی بالاتر می‏رود خودش را با قرآن متجانس‏تر
می‏يابد .
قسمت ديگری كه تحت عنوان زيبايی و لطف خواستم ذكر بكنم ، مقايسه‏
مختصری بود ميان خدا به مفهومی كه فلاسفه به طور كلی می‏شناساندند و خدايی‏
كه پيامبران به بشر معرفی كرده‏اند و مخصوصا خدايی كه قرآن معرفی كرده‏
است كه اين خدا يعنی خدای پيامبران چقدر زيبا و شايسته دوست داشتن است‏
و به چه صفات جميلی ستايش شده است و خدای فيلسوفان چقدر خشك و چقدر
جامد و بی‏روح است ! و اين خدا می‏تواند موضوع ايمان واقع بشود و آن خدا
نمی‏تواند موضوع ايمان