اينكه در قرآن سوره‏های بسيار كوچك يك سطری و دو سطری هم هست می‏توان‏
گفت اين ديگر اقل آن چيزی است كه به آن تحدی می‏شده است . مثلا : "
²اذا جاء نصر الله و الفتح 0 و رايت الناس يدخلون فی دين الله افواجا 0
فسبح بحمد ربك و استغفره انه كان توابا » " اين شد يك سوره ، چند
جمله‏ای بيشتر نيست . و از آن كوچكتر سوره " قل هو الله احد " است :
" « قل هو الله احد 0 الله الصمد 0 لم يلد و لم يولد 0 و لم يكن له كفوا
احد »" همه آن يك سطر است . پس در واقع مثل اين است كه فرموده باشد
شما هم يك سطر اينچنين بياوريد . بازهم در قرآن آياتی كه دلالت می‏كند بر
اين مطلب كه به اصطلاح متكلمين تحدی شده است به قرآن [ وجود دارد ] . "
تحدی " يعنی به مبارزه طلبيدن و تعجيز كردن مردم به اينكه كسی قادر
نيست . می‏گويند " تحدی كرده به اين " يعنی اين را كه آورده است به‏
مبارزه طلبيده و مدعی شده است كه مانند اين را بشر نمی‏تواند بياورد و
هركس می‏تواند بياورد اين گوی و اين ميدان . و باز اينكه همين مطلب به‏
همين معنی و مفهوم ، مخالفان اسلام را در صدر اسلام و دوره‏های بعد كه باز
تاريخ نشان می‏دهد برانگيخت كه مثلش را بسازند و خيلی هم كوشش داشته‏اند
و نتوانسته‏اند ، اين هم يك امر تقريبا مسلم و قطعی است كه البته ما
نمی‏خواهيم روی آن زياد تكيه كرده باشيم ، فقط می‏خواهيم اين مطلب را عرض‏
كرده باشيم كه اين يك مسأله‏ای است كه از نظر تاريخی برای مخالفين اسلام‏
مطرح بوده است و حتی جريانهايی كه در صدر اسلام در همين زمينه معارضه‏طلبی‏
و مبارزه‏طلبی قرآن بوده است ، در خود قرآن كم و بيش منعكس شده است ،
و اصلا پيغمبر ما آن ابزار و وسيله‏ای كه داشت كه مردم را به اين وسيله‏
جذب می‏كرد و مخالفين را می‏كوبيد فقط و فقط قرآن بود . اگر كسی در تاريخ‏
ساير پيغمبران و اقوامشان دقت كند می‏بيند كه عللی كه امتها به
پيغمبرهايی آرايش پيدا كرده‏اند خيلی مختلف است ولی در اسلام وقتی نگاه‏
می‏كنيم و می‏بينيم عامل و ابزار قرآن بوده ، كه در اين زمينه تاريخچه‏های‏
زيادی هست ، كه لزومی ندارد روی آنها يك يك بحث كنيم . همين كه قرآن‏
را سحر و جادو می‏خواندند و می‏گفتند اين سحر و جادوست ، يعنی به اين شكل‏
تكذيب می‏كردند ، به قول صادق رافعی ( 1 ) همين تكذيب اينها نوعی تصديق‏
ضمنی است ، يعنی نمی‏گفتند ای بابا ! اين حرفها چيست ،

پاورقی :
. 1 وی كتابی نوشته در اعجاز قرآن كه مرحوم ابن الدين آن را ترجمه كرده‏
است و كتاب خوب و نافعی است اگرچه علمی و فنی است . !

219