می‏جهيد بالا مثل قورباغه ، اگر اينطور بخواهيم فرض كنيم به هزار راه حل‏
ديگر می‏رويم ، و هيچ وقت به نتيجه نمی‏رسيم . بنده می‏گويم كه اول ثابت‏
نكنيم كه بشر بايد نبی داشته باشد ، نياييم در اين بحث ، نمی‏توانيم در
اين بحث پيش برويم ، بياييم ببينيم انبياء كه آمدند و يك حقيقتی است‏
در تاريخ ، چه كردند ؟ خودشان چه جور بودند ؟ چه خواص و مشخصات و مزايا
و چه تمايزی با ساير نوابغ ، رهبران فكری ، افراد عادی داشتند و چه آثاری‏
گذاشته‏اند؟ و روی مطالعه اينها آنوقت خود به خود نيازش هم تأمين می‏شود.
همان‏طوری كه خودتان اشاره فرموديد از فايده به نياز برويم ، از نياز به‏
فايده نرويم . اين عرض بنده بود و اشاره كردم مثل آن بحثی است كه آقای‏
مهندس بازرگان در كتاب راه طی شده دارد . شما كتاب راه طی شده را
آمديد اينجا رد كرديد در حالی كه مؤلف كتاب به عنوان دفاع از خودش‏
نيامد ، حتی مطالبش را هم بيان نكرده ، مثل محاكمه غيابی شد كه نسبت به‏
آقای دكتر سحابی در اين جلسه كرديم ، قبل از اينكه خودشان در اين جلسه‏
تزشان را طرح كنند ما ردش كرديم و به همين دليل هم را همان درست نبود و
از خودشان خواهش كرديم آمدند اول تز خودشان را گفتند و دفاع كردند ،
مسأله جالبی درآمد . من اگر می‏دانستم شما می‏خواهيد انتقاد به گفته نگفته‏
شده اينجا بكنيد می‏رفتم خودم را مجهز می‏كردم حداقل من از آن دفاع كنم ،
در حالی كه شما تمام جهات منفی آن را بدون اينكه دلايل را ذكر كنيد ، يا
باشد كه بعدا دفاع كند ، بيان كرديد . حالا اگر قسمتهای منفی را گفتيد ان‏
شاءالله جلسات ديگر قسمتهای مثبتش را می‏گوييد ، اما اگر اينجور نباشد
از مجموع دو جلسه ما المانهای منفی نبوت را همه ياد گرفتيم و چيز مثبت‏
گيرمان نيامد .
جواب : اولا راهی كه فرموديداز فايده به نياز برسيم ، راه غلطی است ،
چرا ؟ برای اينكه خيلی چيزها فايده‏هايی بر وجودشان مترتب است ولی اينها
جای چيزهايی را اشغال كرده‏اند كه اگر آنها می‏بودند فوائد خيلی بيشتری‏
مترتب می‏شد . به عنوان نمونه ، افرادی می‏آيند يك پستی را ، يك مقامی‏
را ، يك حكومتی را اشغال می‏كنند ، جلوی يك جريان بسيار صحيح منطقی‏
وعميقی رامی‏گيرند ، بعد واقعا هم يك كارهای مفيدی انجام می‏دهند و آن‏
كارها را هميشه نشان می‏دهند و واقعا هم اين آثار آثار خوبی است ، بعد
می‏گوييد پس به دليل اينكه اين كارهای خوب را اينها انجام دادند معلوم‏
می‏شود كه نيازی هم بوده و صحيح هم بوده و به حق هم بوده‏اند ، در صورتی كه‏
اين درست عكس آن چيزی است كه شما داريد می‏گوييد ، و اگر نبودند و

56