شود . اين دو ارزش جدا از يكديگر بود ، منتها در باب رابطه ميان اين دوارزش سخن بود كه آيا هر چه ارزش نظری دارد ارزش عملی دارد ؟ يا نه ،ممكن است بين ايندو عموم و خصوص من وجه يا مطلق باشد : هر چه ارزشعملی دارد ارزش نظری دارد ولی نه اين است كه هر چه ارزش نظری داردارزش عملی دارد ، ممكن است يك مسالهای ارزش نظری داشته باشد ، [ مثلاين كه ] در دورترين كهكشانها چه خبر است ، ولی برای ما هيچ ارزش عملینداشته باشد . يا بين ايندو حتی عموم و خصوص من وجه است و بعضی امور ،هم ارزش نظری دارد هم ارزش عملی ، بعضی امور ارزش نظری دارد ارزشعملی ندارد ، مثل همين مثالی كه گفتيم ، بعضی امور ارزش عملی دارد وارزش نظری ندارد ، يعنی انسان گاهی با يك حرف پوچ نتيجههای خوب ومفيد ممكن است بگيرد . اين خودش يك مسالهای است كه قابل بحث است كهآيا میشود از يك سخن پوچ نتيجههای مفيد را احيانا گرفت يا نه ؟نمیخواهم بگويم اين حرف درست است ، ولی مسالهای است قابل طرح ، بهاين زوديها هم نمیشود . . . (1)مساله دروغ مصلحتآميز و راست فتنهانگيزهمين است . يك " راست " ارزش نظری دارد ولی از نظر عملی ارزش منفیدارد ، و در يك جا دروغ هيچ ارزش نظری ندارد و ممكن است ارزش عملیداشته باشد . البته به اين سادگی نمیشود از اين مساله گذشت . حالا طرحكرديم ، نه اينكه خيال كنيد ما اين مطلب را تاييد میكنيم كه [ نسبتميان ايندو ] حتما عموم و خصوص من وجه است و میشود برای اين قضيه ازدروغ استفاده كرد ولو اينكه هدف صددرصد حقيقت باشد ، چون اين بحث راامروز به شكلهای مختلفی كردهاند . بعضی از مصريها اين مطلب را طرحكردهاند . البته به اين بيانی كه من میگويم نگفتهاند ، چيز ديگری گفتهاندكه من به اين بيان میگويم : يكی از آن مواردی كه ارزش نظری ندارد و ارزش عملی دارد افسانههایپندآموز است . كليله و دمنه چه ارزش نظری دارد ؟ شير به روباه چنينگفت و بعد خرگوش به روباه چنين گفت ، بعد چنين و چنان كردند ، يكداستانی كه سراسرش پوچ و بیمعنی است ولی سراسرش هم پند و اندرز است .اغلب داستانهايی كه سعدی آورده ، حتی همانهايی كه به نام انسانها گفتهاست ، ارزش تاريخی كه ندارد ، از نظر پاورقی : . 1 [ نوار چند ثانيهای افتادگی دارد . ] |
