آفرينش مورچه
امام « ع » در اين خطبه از آفرينش مورچه سخن مىگويد :
به مورچه نگاه كنيد ، با كوچكى جثه و نازكى اندامش كه به گوشه چشم ديده نمىشود و به انديشه دقيق درك نمىگردد ، چگونه در مسير
[ 288 ]
خود راه ميرود و براى روزيش مىشتابد ؟ دانه را به لانهاش انتقال ميدهد و آن را در قرارگاهش آماده مىگذارد . دانهها را در تابستان براى زمستان آمدن و هنگام بازگشتن جمع ميكند . روزى آن ضمانت شده ، و مناسب حالش به او روزى داده شده است . خداوند بخشنده از آن غافل نيست ، و پروردگار پاداش دهنده محرومش نمىكند ، اگر چه در سنگ خشك و سخت باشد . اگر در مجراهاى خوردن و در بالا و پائين و تقاطع اضلاع شكمش كه در درون آن است بيانديشى و در اطراف چشم و گوش آن كه در سرش قرار دارد فكر كنى ، از آفرينش آن به شگفت آمده و در توصيفش رنج خواهى دهيد پس برتر است خدائى كه مورچه را روى دست و پايش برقرار داشت ، و آن را بر ستونهايش بنا كرد در حاليكه در آفرينش آن هيچ آفريدگارى شركت نداشته و هيچ توانايى او را يارى نكرده است .
اگر راههاى انديشه خود را به پيمائى تا به پايان آن برسى ، دليل و برهان ، تو را رهبرى نمىكند ، مگر به اينكه آفريننده مورچه ، همان آفريننده درخت خرما است ، زيرا هر چيزى امتيازى دقيق و هر جاندارى تفاوتهاى مرموزى دارد بزرگ و كوچك ، سنگين و سبك و نيرومند و ناتوان همه در آفرينش يكسانند
