پيامش را خاندانش بايد برسانند . خود امام حسين كوشش می‏كرد حالا كه‏
قضيه به اينجا كشيده شده است ، هر چه كه می‏شود داغتر بشود ، برای اينكه‏
بذری بكارد كه برای هميشه در دنيا ثمر و ميوه بدهد . چه مناظری ، چه‏
صحنه‏هائی در كربلا به وجود آمد كه واقعا عجيب و حيرت انگيز است !
حال ببينيم در ميان اين عوامل سه گانه يعنی عامل دعوت مردم كوفه كه‏
ماهيت تعاونی به اين نهضت می‏داد ، و عامل تقاضای بيعت كه ماهيت دفاعی‏
به اين نهضت می‏داد ، و عامل امر به معروف و نهی از منكر كه ماهيت‏
هجومی به اين نهضت می‏داد ، كداميك ارزشش بيشتر از ديگری است . البته‏
ارزشهای اين عاملها در يك درجه نيست . هر عاملی يك درجه معينی از
ارزش را داراست و به اين نهضت به همان درجه ارزش می‏دهد . عامل دعوت‏
مردم كوفه كه مردمی اعلام آمادگی كردند به آن كسی كه نامزد اين كار شده‏
است ، و او بدون يك ذره معطلی آمادگی خودش را اعلام كرده است ، بسيار
ارزش دارد ، ولی از اين بيشتر ، عامل تقاضای بيعت و امتناع حسين بن علی‏
( ع ) و حاضر به كشته شدن و بيعت نكردن ارزش دارد . عامل سوم كه عامل‏
امر به معروف و نهی از منكر است ، از اين هم ارزش بيشتری دارد .
بنابراين عامل سوم ارزش بيشتری به نهضت حسينی داده است ، كه راجع به‏
ارزشی كه يك عامل به يك نهضت می‏دهد و ارزشی كه قهرمان آن نهضت به آن‏
عامل می‏دهد ، يك فی الجمله‏ای به عرض شما می‏رسانم :
خيلی چيزها اعم از معنويات و امور مادی برای انسان

284