گنجايش اين را كه بتواند آنها را بشناسد و بشناساند و معرفی كند ، ندارد
. بايد مدتها بگذرد ، بعد از مرگشان بار ديگر بازيابی و بازشناسی شوند و
به اصطلاح امروز ، تولد جديد پيدا كنند .
برای اين موضوع عرض كردم كه مثالهای زيادی هست . در ميان همه طبقات‏
همينطور است . همين حافظ كه مثالش را ذكر كردم ، آيا در زمان خودش ،
همين شهرتی را كه در زمان ما دارد ، داشت ؟ نه . در زمان خودش كسی‏
ديوانش را هم جمع نكرد . خودش هم به خاطر روح عرفانی خاصی كه داشت ،
با اينكه به او می‏گفتند ، علاقه‏ای به جمع آوری آن نداشت .
حافظ يك مرد عالم است ، يعنی اول يك عالم است ، دوم يك شاعر ، و
از اين جهت با سعدی يا فردوسی فرق می‏كند . اينها شاعر هستند و مثلا سی‏
چهل هزار بيت شعر گفته‏اند ، كارشان شاعری بوده . حافظ كارش شاعری نبوده‏
، يك مرد عالم و مدرس و محقق بوده است . بعد از مرگش ، رفيقش كه‏
ديوانش را جمع كرده ، اهم آن كتابهايی را كه او تدريس می‏كرده ذكر نموده‏
است . مفسر و حافظ قرآن بوده ، تفسير قرآن می‏گفته ، كارش اين بوده .
خودش هم در يك جا می‏گويد :

زحافظان جهان كس چوبنده جمع نكرد

لطائف حكمی با نكات قرآنی

در جای ديگر می‏گويد :

نديدم خوشتر از شعر تو حافظ

به قرآنی كه اندر سينه داری

و نيز در جای ديگر می‏گويد :

236