عوامل سبب شده است كه نهضت امام حسين يك نهضت چند ماهيتی باشد نهتك ماهيتی . يكی از تفاوتهائی كه ميان پديدههای اجتماعی و پديدههایطبيعی هست اينست كه پديده طبيعی بايد تك ماهيتی باشد ، نمیتواند چندماهيتی باشد . يك فلز در آن واحد نمیتواند كه هم ماهيت طلا را داشتهباشد و هم ماهيت مس را . ولی پديدههای اجتماعی ، میتوانند در آن واحدچند ماهيتی باشند . خود انسان يك اعجوبهای است كه در آن واحد میتواند چند ماهيتی باشد .اينكه " سارتر " و ديگران گفتهاند كه انسان وجودش بر ماهيتش تقدمدارد ، اين مقدارش درست است . نه به تعبيری كه آنها میگويند درستاست ، يك چيز علاوهای هم در اينجا هست و آن اينكه انسان در آن واحدمیتواند چند ماهيت داشته باشد ، میتواند ماهيت فرشته داشته باشد ، درهمان حال ماهيت خوك هم داشته باشد ، در همان حال ماهيت پلنگ هم داشتهباشد كه اين داستان عظيمی است در فرهنگ و معارف اسلامی . پديده اجتماعی میتواند چند ماهيتی باشد . اتفاقا قيام امام حسين از آنپديدههای چند ماهيتی است ، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است . مثلايك نهضت میتواند ماهيت عكس العملی داشته باشد ، يعنی صرفا عكس العملباشد ، میتواند ماهيت آغازگری داشته باشد . اگر يك نهضت ماهيت عكسالعملی داشته باشد ، میتواند يك عكس العمل منفی باشد در مقابل يكجريان ، و میتواند يك عكس العمل مثبت باشد در مقابل جريان ديگر . همهاينها در نهضت امام حسين وجود دارد . |
