سرگذشت جهانيان و نشيب و فرازهايی كه برای افراد و ملتها همواره پيش‏
آمده و پيش می‏آيد بهترين معلم است . رمز سعادت در كيفيت استفاده و
بهره‏ای است كه انسان از آموزشهای تكوين می‏نمايد . علی عليه السلام فرزند
بزرگوار خود حسن بن علی را اكيدا توصيه می‏كند كه در تاريخ گذشتگان فكر كن‏
و آثار آنها را مطالعه نما ، و می‏فرمايد : من خودم هر چند در آن زمانها
نبوده‏ام و از نزديك شاهد وقايع آنها و زير و رو شدن اوضاع آنها نبوده‏ام‏
ولی در تاريخ زندگانی آنها سير و مطالعه كرده‏ام ، رمز كار آنها و نشيب و
فرازهای زندگانی آنها را به دست آورده‏ام ، حال مثل اين است كه همراه‏
آنها بوده‏ام چون اطلاعات كافی در اين زمينه دارم و بلكه مثل اين است كه‏
از اول دنيا تا امروز زنده بوده‏ام و همراه همه آنها بوده‏ام ، تجربه‏های‏
فراوان آموخته‏ام ، درسهای زيادی ياد گرفته‏ام ، اكنون گنجينه‏ای هستم از
تجربه ها و حكمتها كه به صورت پند و اندرز برای تو و ديگران بيان می‏كنم‏
.
يك تجربه در جلو چشم صدها نفر واقع می‏شود ولی آيا همه آنها به يك نحو
از آن تجربه استفاده می‏كنند ؟ البته نه . استفاده هر كدام بستگی دارد به‏
دو چيز : يكی ميزان عقل و علم و هوش و ذكاوت هر كدام از آنها و ديگری‏
ميزان صفا و خلوص نيت و طهارت و پاكی روح آنها . قرآن كريم می‏فرمايد :
" كسانی كه در راه ما ( يعنی در راه رسيدن به حقيقت و خير و سعادت )
مجاهده كنند و از روی صدق گام بر دارند ، روی عنايت و لطف عميمی كه‏
داريم كه به هر مستعدی به اندازه استعدادش فيض و رحمت می‏رسانيم ، او
را هدايت و راهنمايی می‏كنيم ، به او روشنی و بصيرت می‏دهيم كه بهتر

172