سعدی میگويد :
| بدوزد شره ديده هوشمند |
| در آرد طمع مرغ و ماهی به بند |
میگويند بزرگ ترين دشمنان بشر احساسات سركش و نفس اماره اوست ،هيچ دشمنی به پايه اين دشمن نمیرسد . علت اين امر اين است كه اين دشمن به نقطهای دسترسی دارد و مركزی راخراب میكند كه هيچ دشمن ديگر به آن نقطه و به آن مركز دسترسی ندارد . آننقطه و آن مركز ، دستگاه تشخيص و بينش انسان است . آدمی در برابر هردشمن با نيروی عقل و تدبير ايستادگی میكند و اگر دشمنی توانست در مركزتدبير و بينش اختلالی به وجود آورد بديهی است كه از هر دشمنی خطرناك تراست . درباره پيغمبران گفتهاند كه آنها خدمتگزار عقل و فطرت اند همان طوریكه طبيب خدمتگزار طبيعت و مزاج بدن است . خدمتی كه پيغمبران به عقولبشر میكنند از نوع خدمت يك آموزگار نسبت به شاگردان خود نيست كه يككتاب معين و يا يك علم و فن معين را به شاگرد تعليم كند ، بلكهپيغمبران از همان راه كه به تهذيب اخلاق و پاك نگهداشتن نفوس مردم بهآنها خدمت میكنند از همان راه به عقلها و خردهای آنها نيز كمك میكنند .اگر اخلاق آدمی تعديل شود و جلو حكومت هوا و هوس و حرص و طمع و خشم وشهوت گرفته شود برای عقل و فكر آدمی آزادی پيدا میشود ، دست عقل بازمیگردد . قرآن كريم میفرمايد :
