همواره دل و روح خويش را از آلايشها پاك نگه می‏دارد و نمی‏گذارد آينه‏
روحش با غبار حسادت و كينه توزی و خود خواهی و عناد و لجاج و تعصب‏
مكدر شود و برای عقل كه نور خداست حجابی و پرده‏ای پديد آيد و لهذا از
اين نور خدايی حداكثر استفاده را می‏برد و بی پرده حقايق را مشاهده‏
می‏نمايد .
بين دل كه كانون احساسات و عواطف است و عقل كه كانون مشاعر و
ادراكات است ارتباط و پيوستگی بر قرار است . از دل محبت و آرزو و ميل‏
و عاطفه بر می‏خيزد و از عقل فكر و منطق و استدلال و استنتاج سر می‏زند .
اگر بخواهيم عقل را در كار فكر و منطق و استدلال و استنتاج آزاد بگذاريم‏
بايد ميلها و عواطف نيك و بد خود را تحت نظر بگيريم . اگر بر ما طمع و
حرص حكومت كند ، اگر اسير عناد و لجاج و تعصب باشيم ، اگر گرفتار عقده‏
حسادت و كينه توزی باشيم و اين آتشها در وجود ما شعله ور باشد بايد
بدانيم كه از اين آتشها كه هيزمش جز وجود ما و سلامت خود ما و اعصاب و
قلب و اعضای خود ما چيزی نيست دودهای تيره بر می‏خيزد و فضای روح ما را
تيره و تار می‏كند . وقتی كه تيرگی فضای روح را گرفت چشم عقل نمی‏تواند
ببيند . علی عليه السلام می‏فرمايد :
" بيشتر زمين خوردن های پهلوان عقل همانا در فضای حكومت طمعهاست .
" ( 1 )
و نيز علی عليه السلام می‏فرمايد :

پاورقی :
. 1 نهج البلاغه ، حكمت . 219

170