مرز توحيد و شرك مرز دقيق توحيد و شرك - چه توحيد و شرك نظری و چه عملی - چيست ؟ چهنوع انديشهای انديشه توحيدی است و چه نوع انديشهای انديشه شركی ؟ چه نوععملی عمل توحيدی است و چه نوع عملی عمل شركی ؟ آيا اعتقاد به موجودی غيرخدا شرك است ( شرك ذاتی ) و لازمه توحيد ذاتی اين است كه به موجويتهيچ چيز غير از خدا - و لو به عنوان آفريده او - اعتقاد نداشته باشيم (نوعی وحدت وجود ) ؟ بديهی است كه مخلوق خدا فعل خداست ، فعل خدا خود شانی از شؤون اوست، و ثانی او و در قبال او نيست . مخلوقات خداوند تجليات فياضيت اوهستند . اعتقاد به وجود مخلوق از آن جهت كه مخلوق است ، متمم و مكملاعتقاد به توحيد است نه ضد توحيد . پس مرز توحيد و شرك ، وجود داشتن ووجود نداشتن شیء ديگر ، هر چند مخلوق خود او ، نيست . آيا اعتقاد به نقش مخلوقات در تاثير و تاثر و سببيت و مسببيت ،شرك است ( شرك در خالقيت و فاعليت ) ؟ و آيا لازمه توحيد افعالی ايناست كه نظام سببی و مسببی جهان را انكار كنيم و هر اثری را مستقيما وبلاواسطه از خدا بدانيم و برای اسباب هيچ نقشی قائل نباشيم ؟ مثلا معتقدباشيم كه آتش نقشی در سوزانيدن و آب در سيراب كردن و باران دررويانيدن دوا در بهبود بخشيدن ندارد . خداست كه مستقيما میسوازند ومستقيما سيراب میسازد و مستقيما میروياند و مستقيما بهبود میبخشد ، بودو نبود اين عوامل ، |