وحدت و يگانگی جهان آيا جهان ( طبيعت = مخلوقات مكانی و زمانی خدا ) در مجموع خود يك "واحد " حقيقی است ؟ آيا لازمه توحيد ، يعنی يگانگی خدا در ذات و صفاتو فاعليت ، اين است كه خلقت در مجموع خود از نوعی يگانگی برخوردارباشد ؟ اگر همه جهان در حكم يك واحد مرتبط است ، اين ارتباط به چه شكل است؟ آيا از نوع ارتباط اجزای يك ماشين است كه صرفا يك پيوند عرضی ومصنوعی است و يا از نوع ارتباط اعضای يك اندام است با اندام ؟ بهعبارت ديگر ، آيا ارتباط اجزای جهان با جهان ارتباط مكانيكی است ياارگانيكی ؟ ما در جلد پنجم اصول فلسفه درباره اين مطلب كه وحدت جهان چه نوعوحدتی است بحث كردهايم ، همچنانكه در كتاب عدل الهی نيز درباره اينكهطبيعت يك " كل تجزيه ناپذير " است و نبودن يك جزء از طبيعت مساویاست با نبودن كل ، و برداشتن آنچه به اصطلاح " شرور " ناميده میشود ازطبيعت ، مساوی است با نيستی تمام طبيعت ، سخن گفتهايم . فلاسفه جديدبالاخص فيلسوف بزرگ آلمانی " هگل " اصل " اندام وارگی " را - يعنیاينكه رابطه اجزای طبيعت با كل ، رابطه عضو با اندام است - تاييدكردهاند . هگل روی اصولی به اثبات اين مطلب میپردازد كه قبول آنهامتوقف است بر قبول همه اصول فلسفه . او پيروان مادی هگل ، يعنیطرفداران ماترياليسم ديالكتيك ، نيز اين اصل را از هگل گرفته و تحتعنوان اصل تاثير متقابل يا اصل ارتباط همگانی اشياء يا اصل |
