کتابخانه الکترونيکي انهار

" روح " در قرآن

از جاهايی كه ديده‏ام نسبتا مفصل‏تر بحث كرده‏اند تفسير الميزان است در
ذيل آيه كريمه : " « و يسئلونك عن الروح قل الروح من امر ربی »" ( 1
) . من فعلا با استفاده از همين تفسير الميزان بحث می‏كنم و خود اين تفسير
هم در اينجا ادعا ندارد كه يك بحث مستوفايی كرده است و من به طور
خصوصی هم كه با مؤلف محترم اين كتاب صحبت كردم گفتند اين بحث هنوز
يك بحث كامل قرآنی نيست و ما می‏خواهيم در آيه سوره قدر : " « تنزل‏
الملائكة و الروح »" و يا آيه سوره عم : " « يوم يقوم الروح و الملائكة
" يك بحث قرآنی بهتری بكنيم .
در قرآن در بعضی از آيات ، از روح به عنوان يك امر و حقيقتی در عرض‏
ملائكه نام برده می‏شود ولی معلوم می‏شود كه به هر حال از سنخ اين موجوداتی‏
كه ما می‏بينيم و حس می‏كنيم ( مثلا از سنگی ، از درختی ، از كوهی ، از
دريايی ، از ستاره‏ای ، از يك چنين چيزی ) نيست ، يك چيزی است از نوع‏
اموری كه ما حس و لمس نمی‏كنيم . در سوره عم می‏فرمايد : " « يوم يقوم‏
الروح و الملائكة صفا »" ( 2 ) آن روزی كه روح و ملائكه در يك صف‏
بايستند . ظاهر تعبير اين است كه روح از نوع ملائكه هم نيست ، چون آن را
در عرض ملائكه [ قرار می‏دهد ] ، جبرئيل يكی از ملائكه است ، ميكائيل يكی‏
از ملائكه است ، و اين تناسب ندارد كه يكی از ملائكه را در عرض عموم‏
ملائكه ذكر كند : " روح و ملائكه در يك صف می‏ايستند " . يا در آيه‏
ديگری می‏فرمايد : " « تنزل الملائكة و الروح فيها باذن ربهم من كل امر
" ( 3 ) در شب قدر ملائكه و روح نازل می‏شوند . باز ملائكه در عرض روح و
روح در عرض ملائكه قرار می‏گيرند . در يك آيه ديگر می‏فرمايد : " « ينزل‏
الملائكة بالروح من امره »" ( 4 ) ملائكه را به روح فرود می‏آورد . اينكه‏
باء " بالروح " آيا باء استعانت و استمداد است و در واقع اين طور
است كه ملائكه با استمداد روح فرود می‏آيند ، يا باء ملابست و مصاحبت‏
است يعنی ملائكه با روح [ فرود می‏آيند ] ، در

پاورقی :
. 1 اسراء / . 85
. 2 نبأ / . 38
. 3 قدر / . 4
. 4 نحل / . 2