کتابخانه الکترونيکي انهار

كه نفس مرادف با روح است . من عرض كردم كه نفس در زبان عرب يعنی‏
خود ، خود هر چيزی . هر چيزی يك خودی دارد ، در اول كه گفته‏اند نفس ،
يعنی خود . وقتی می‏گويند : " جائنی زيد نفسه " زيد آمد ، خودش آمد ،
يعنی نه غيرش ، نه خبرش ، خودش آمد . منتها در مواردی در باب روح‏
انسان ، از قرآن می‏شود اين استنباط را كرد كه خود انسان همان روح انسان‏
است . مفهوم نفس در مورد انسان غير از مفهوم روح است ولی تطبيق می‏شود
با روح . وقتی می‏گوييم نفس ما يعنی آن خود ما چيست ؟ خود ما به قول‏
آقای مهندس بازرگان همان عنصر سوم ساختمان وجود ماست .
اما اينكه فرموديد نفس از نظر قرآن وفات و موت می‏پذيرد و روح‏
نمی‏پذيرد ، نفس هم وفات نمی‏پذيرد . عرض كرديم " « يتوفی الانفس » "
معنی‏اش وفات نيست . " توفی " در آنجا قبض است ، از ماده " وفی "
است نه از ماده " فوت " . فوت لغتی است كه " ف " و " و " و "
ت " است ، و فی از " و " و " ف " و " ی " تشكيل می‏شود و معانی‏
ايندو هم جداست . " « الله يتوفی الانفس »" يعنی خداوند نفسها را
كاملا تحويل می‏گيرد . " « كل نفس ذائقه الموت »" هم معنی‏اش اين است‏
كه همه كس ( چون اينجا خود است ) مرگ را می‏چشد . اينجا چون صحبت‏
چشيدن است ، دردها و خصوصيات مرگ است . واقعيت مرگ هم كه از نظر
قرآن انتقال است . هر كسی مرگ را با آنهمه عواقبی كه دارد می‏چشد .
بنابر اين ، با اينكه آن اصل مطلب را قبول می‏كنيم كه مفهوم نفس با
مفهوم روح دو مفهوم است ولی درباره انسان اگر نفس اطلاق شود ، همان روح‏
انسان است . فلاسفه كلمه روح را با نفس در دو مفهوم متفاوت به كار
می‏برند ، يعنی يك مقدار فرق دارد . وقتی كه نفس می‏گويند ، بيشتر به‏
جنبه‏های تعلقات روح به بدن توجه دارند و لذا وقتی می‏گويند امور نفسانی‏
يعنی امور شهوانی و امور بدنی . روح وقتی می‏گويند ، به آن جنبه‏های‏
بی‏نيازی انسان از بدن بيشتر توجه می‏كنند ، می‏گويند امور روحی ، و بيشتر
به جنبه‏های مستقلش نظر دارند .
و اين كه فرموديد خوب است در اينجا بيشتر بحث شود ، من هم عقيده‏
دارم كه هر چه بيشتر بحث شود [ بهتر است ] ، چون واقعا همه ما پيش‏
خودمان اين طور خيال می‏كنيم ( مگر شيطان ما را گول زده باشد ) كه فكری‏
نداريم جز اينكه می‏خواهيم آنچه در متن قرآن در درجه اول و در ساير [ متون‏
] اسلامی هست در اين زمينه به دست آوريم ، می‏خواهيم بدانيم نظر قرآن‏
چيست ، بعد كه نظر قرآن و اسلام را صد در صد درك كرديم ، آنوقت دنبال‏
توجيه علمی و فلسفی مطلب برويم ، ببينيم اين نظر از نظر